تاثیر گیاه پنج انگشت بر چرخه قاعدگی

غیر از داروهای شیمیایی، عصاره گیاه پنج انگشت ، درمانی رایج برای تسکین علایم سندروم قبل از قاعدگی در اروپا و آمریکاست. داروهای حاوی عصاره این گیاه از سوی کمیسیون درمانی آلمان برای تسکین علایم قبل از قاعدگی و بی نظمی‌‌‌‌‌‌‌های چرخه قاعدگی تایید شده است و اشکال گوناگونی از آن در داروخانه‌‌‌‌‌‌ها موجود است.

بسیاری از خانم‌‌‌‌‌‌ها پیش از رسیدن به دوره قاعدگی علایم آن را تجربه‌‌‌‌‌‌ می‌کنند. این موضوع از نظر برخی مثبت و از نظر بسیاری دیگر منفی است. از هر 10 خانم 4 نفر به دلیل شدت علایم پیش از قاعدگی یا همان سندروم پیش از قاعدگی به دنبال درمان‌‌‌‌‌‌ می‌گردد و هر 3 تا 8 نفر از هر 100 خانم مبتلا، به قدری از این موضوع در عذابند که تشخیص سندروم قبل از قاعدگی برایشان‌‌‌‌‌‌ می‌گذارند. نامنظم بودن چرخه قاعدگی و کوتاه شدن دوره‌‌‌‌‌‌‌های 28 روزه برای 3-5 روز از علایم شایع این سندروم است اما گاه علایم به قدری شدید است که سلامت فرد را به خطر انداخته و تبدیل به نگرانی‌‌‌‌‌‌ می‌شود.

برای درمان علایم قبل از قاعدگی، برخی خانم‌‌‌‌‌‌ها به استفاده از داروهای پیشگیری از بارداری یا داروهای ضد افسردگی خاص مانند انواعی که حاوی مهار کننده‌‌‌‌‌‌‌های سروتونین هستند رو می‌آورند. داروهای ترکیبی پیشگیری از بارداری‌‌‌‌‌‌ می‌تواند در درمان بی نظمی قاعدگی کمک کننده باشد و در صورتی که دلیل بی نظمی سندروم تخمدان پلی کیستیک تشخیص داده شود، داورهای محرک تخمک گذاری تجویز می‌شود. گرچه این داروها‌‌‌‌‌‌ می‌تواند مشکلات مربوط به قاعدگی را رفع کند اما با عوارض جانبی همراه است و همیشه درمانگر صد درصد علایم نیست.

تاریخچه کوتاهی از گیاه پنج انگشت

تاریخچه گیاه پنج انگشت

گیاه پنج انگشت با نام علمی Agnus-castus درختچه‌ای کوتاه و توت بار است که به طور طبیعی در یونان، ایتالیا و بخش‌هایی از خاورمیانه رشد‌‌‌‌‌‌ می‌‌کند. این گیاه از زمان‌‌‌‌‌‌‌های باستان در سراسر اروپا، خاورمیانه و شمال آفریقا برای درمان انواع مشکلات زنانه از جمله آمنوره (قطع قاعدگی) و برای تقویت باروری (با تحریک و تنظیم تخمک گذاری) استفاده شده است. دانشمندان در اوایل دهه 1900 انجام آزمایشاتی در رابطه با اثربخشی این گیاه در درمان مشکلات مربوط به قاعدگی و یائسگی را آغاز کردند و مطالعه در رابطه با آن همچنان ادامه دارد.

تاثیر گیاه پنج انگشت بر علائم قبل از قاعدگی

عصاره گیاه پنج انگشت در جلوگیری از بروز علائم مرتبط با سندرم قبل از قاعدگی (PMS) و اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی( PMDD) در مقایسه با دارونماها و سایر روش‌های درمانی در نژادها و قومیت‌های مختلف مؤثرتر است. عصاره این گیاه بهترین درمان برای تسکین حساسیت پستان در این دوره است، زیرا در مقایسه با سایر علایم با دوز کمتری از این گیاه بهبودی‌‌‌‌‌‌ می‌‌یابد.

• در دو تحقیق مقایسه‌ای بین عصاره گیاه پنج انگشت و داروی فلوکستین که نوعی داروی ضد افسردگی است، عصاره گیاه در درمان علایم به خوبی داروی شیمیایی عمل نکرد اما در تسکین برخی علایم موثر بود.
• این مطالعات نشان داد شاید گیاه پنج انگشت به اندازه داروهای کلاسیک شیمیایی قوی نباشد اما تا حدودی‌‌‌‌‌‌ می‌تواند سبب تسکین علایم سندروم قبل از قاعدگی شود.

از مزایای مصرف این گیاه پنج انگشت، تحمل خوب آن توسط بدن و عوارض جانبی بسیار کم است. در یک تحقیق بدون دارونما مشخص شد شایع‌ترین عارضه جانبی مصرف عصاره گیاه پنج انگشت خارش پوستی و علایم خفیف گوارشی است. برخی از خانم‌‌‌‌‌‌ها بثورات جلدی، حالت تهوع یا تغییر در چرخه قاعدگی را حس کردند. البته این عوارض در کل نادر بود و اکثر شرکت کنندگان در تحقیق، یا عارضه‌ای را تجربه نکردند یا عوارض خفیف بود که بعد از قطع مصرف برطرف شد. در مطالعه دیگری از هر 10 شرکت کننده 6 نفر اعلام کردند که عصاره گیاه پنج انگشت در کاهش علایمشان موثر بوده است و دوز موثری از آن را تا 3 ماه بعد ادامه دادند.

ارتباط گیاه وایتکس با نظم چرخه قاعدگی

عصاره این گیاه‌‌‌‌‌‌ می‌تواند سبب تنظیم چرخه قاعدگی در زنان شود. در مطالعات مقایسه‌ای انجام شده بین عصاره پنج گیاه و دارونماها مشخص شد این گیاه در بهبود نظم در چرخه قاعدگی در زنان مبتلا به دوره‌‌‌‌‌‌‌های نامنظم یا هایپر پرولاکتینمی موثر است. عصاره گیاه پنج انگشت سبب طولانی‌تر شدن فاز لوتئال در این گروه از زنان‌‌‌‌‌‌ می‌شود و این موضوع از آنجا که کوتاهی این فاز سبب کاهش تولید پروژسترون شده و با کاهش قدرت باروری و بی‌نظمی در دوره‌‌‌‌‌‌ها همراه است، مهم تلقی‌‌‌‌‌‌ می‌شود.

تحقیقات بیشتری در رابطه با این یافته‌‌‌‌‌‌ها مورد نیاز است اما مطالعات روی حیوانات نتایج مشابهی را نشان داده است.

لازم به ذکر است که این گیاه در افرادی که قاعدگی منظم دارند‌‌‌‌‌‌ می‌تواند به ندرت ایجاد بی‌نظمی در چرخه کند.

زیست شناسی گیاه پنج انگشت

ترکیبات گیاه پنج انگشت با تحریک گیرنده‌‌‌‌‌‌‌های دوپامین در مغز بر علایم قاعدگی اثر مثبت‌‌‌‌‌‌ می‌گذارند. دوپامین نوعی انتقال دهنده عصبی است که بر بسیاری از فرایندهای بدن از جمله هوشیاری و ترشح هورمون‌ها اثر‌‌‌‌‌‌ دارد. ترکیبات این گیاه به گیرنده‌‌‌‌‌‌‌های دوپامین در غده هیپوتالاموس و هیپوفیز متصل‌‌‌‌‌‌ می‌شود و سبب کاهش ترشح هورمون پرولاکتین خواهد شد. پرولاکتین هورمون اصلی مسبب شیردهی است و در خانم‌‌‌‌‌‌‌های باردار و شیرده، شیر تولید‌‌‌‌‌‌ می‌کند. بدن زنان در فاز لوتئال این هورمون را آزاد‌‌‌‌‌‌ می‌کند تا در صورت بروز بارداری بدن آماده باشد.

پرولاكتین سبب بزرگ، متورم و حساس شدن سینه‌‌‌‌‌‌ها قبل از قاعدگی‌‌‌‌‌‌ می‌شود. هنگامی که سطح پرولاکتین خیلی بالا رود تشخیص هایپروپرولاکتینمی داده‌‌‌‌‌‌ می‌شود. هایپروپرولاکتینمی با کاهش پروژسترون، یکی دیگر از هورمون‌های مهم تولید مثل همراه است و از آنجا که برای رشد جنین مهم است در برخی افراد سبب ناباروری خواهد شد.
هنگامی که ترکیبات گیاه پنج انگشت، گیرنده‌‌‌‌‌‌‌های دوپامین را تحریک‌‌‌‌‌‌ می‌ کند، از نظر تئوریک،‌‌‌‌‌‌ میزان پرولاکتین تولید شده کاهش یافته و منجر به کاهش علایم در سندرم قبل از قاعدگی و تغییرات احتمالی در سطح پروژسترون‌‌‌‌‌‌ می‌شود. این تغییرات در سطح پروژسترون، طول فاز لوتئال را تحت تأثیر قرار‌‌‌‌‌‌ داده و بر بی‌نظمی چرخه قاعدگی تأثیر‌‌‌‌‌‌ می‌گذارد.

اگر مایلید عصاره این گیاه را در برنامه همیشگی خود داشته باشید بهتر است با متخصص یا داروساز مشورت کنید. مصرف این گیاه به دلیل اثر دوپامینرژیک، در افرادی که از آنتاگونیست‌‌‌‌‌‌‌های دوپامین یا داروهایی که هدف آنها کاهش تحریک دوپامین است استفاده‌‌‌‌‌‌ می‌ کنند، باید زیر نظر متخصص باشد تا دچار تداخلات دارویی نشوند.