بیماری کبد چرب غیر الکلی به معنی تجمع مقادیر غیر طبیعی چربی درون کبد است. بیماری کبد چرب غیر الکلی به دو دسته تقسیم میشود: کبد چربی که در آن فقط چربی تجمع کرده و نوعی که در آن در کنار تجمع چربی، التهاب و آسیب سلولهای کبدی هم وجود دارد.
به توضیحات دکتر فائزه شهبازی در این رابطه توجه کنید:
کبد چرب سبب بروز زخم شده و تمامی علایم و اختلالات سیروز کبدی از جمله خونریزی دستگاه گوارش، نارسایی کبد و .. را دارد و در نهایت نیز به سرطان کبد می‌انجامد. ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی با چاقی و دیابت در ارتباط است و این عوامل از دلایل بروز آن محسوب میشود. به همین دلیل است که بیماری کبد چرب غیر الکلی در دسته بیماریهای سندرم متابولیک طبقه بندی میشود.
علائم بیماری کبد چرب غیر الکلی مشابه سیروز کبدی است. در نوع ساده به ندرت باعث ایجاد علائم شده و معمولاً به صورت تصادفی تشخیص داده میشود. از عوارض سیروز می‌‌توان به خونریزی دستگاه گوارش (GI)، تغییرات روانی (انسفالوپاتی)، تجمع مایعات (آسیت، ادم) و سرطان کبد اشاره کرد.
معمولاً برای تمایز کبد چرب ساده از کبد چرب گریدهای بالاتر به بیوپسی کبد نیاز است. امیدوار کننده ترین درمان‌‌ها برای بیماری کبد چرب غیر الکلی، رژیم، ورزش، کاهش وزن و احتمالاً جراحی چاقی است. اثرگذاری چندین دارو نیز مورد مطالعه قرار گرفته است اما شواهد اندکی وجود دارد که نشان می‌‌دهد دارو‌‌ها در درمان این بیماری موثرند.
بسیاری از بیماریها با کبد چرب گریدهای بالاتر همراه میشوند و بخشی از سندرم متابولیک هستند. این بیماریها که شامل فشار خون بالا، دیس لیپیدمی و دیابتند باید غربالگری و معالجه شوند. کبد چرب ساده به ندرت به کبد چرب گریدهای بالاتر یا سیروز تبدیل میشود اما به هر حال لازم است که بدانید بیماری کبد چرب غیر الکلی از جمله کبد چرب گریدهای بالاتر، کودکان خردسال را نیز مبتلا میکند و در این شرایط تنها راه درمان پیوند کبد است مگر اینکه درمان‌‌‌‌‌های مؤثر و بی خطر دیگری پیدا شود.
بیماری کبد چرب ساده و کبد چرب گریدهای بالاتر چه تفاوتی با هم دارند؟
کبد چرب به شرایطی گفته میشود که در آن سلولهای کبدی دچار افزایش غیر طبیعی چربی شوند. اگرچه مصرف بیش از حد الکل یک عامل بسیار متداول ابتلا به کبد چرب (نوع الکلی) است، اما شکل دیگری از آن که به آن بیماری کبد چرب غیر الکلی گفته میشود در اثر عوامل دیگری غیر از مصرف الکل به وجود می‌آید.
این بیماری در گریدهای بالاتر ناشی از ناهنجاری متابولیسمی درون کبدی است. کبد، ارگان مهمی در متابولیسم چربی است. کبد، چربی را تولید کرده و به سایر قسمت‌های بدن می‌فرستد. همچنین کبد، چربی آزاد شده در خون توسط سایر بافتهای بدن از جمله سلولهای چربی یا از غذایی که می‌‌خوریم را جذب کرده و پردازش میکند. در بیماری کبد چرب غیر الکلی، پردازش چربی توسط سلولهای کبدی مختل شده در نتیجه مقادیر زیاد چربی توسط سلولهای کبدی تولید یا چربی بالایی از خون خارج شده یا سلولهای توانایی دفع چربی ندارند. در نتیجه، چربی در آن تجمع می‌‌یابد.
این بیماری به کبد چرب IFL یا کبد چرب گریدهای بالاتر طبقه بندی میشود. در هر دو مقدار غیر طبیعی چربی در سلولهای کبدی وجود دارد، اما در کبد چرب گریدهای بالاتر التهاب کبدی بالاست و در نتیجه سلولهای کبدی آسیب دیده و می‌‌میرند و بافت اسکار جایگزین آنها میشود.
علائم و نشانه‌‌‌‌‌های این بیماری چیست؟
علائم
این بیماری به ندرت با علائم همراه است و تا زمانی که بیماری خیلی پیشرفت نکند فرد متوجه آن نخواهد شد. کبد چرب معمولاً هنگام آزمایش به صورت تصادفی یا اگر پزشک به این مسئله مشکوک باشد تشخیص داده میشود. گاهی نیز به دنبال سونوگرافی شکم به دلایل دیگری مثلا تشخیص سنگ کیسه صفرا، مشخص میشود.
بیماری کبدی بسیار پیشرفته یا سیروز کبدی با علائم و نشانه‌هایی از جمله موارد زیر همراه است:
- خونریزی بیش از حد به دلیل ناتوانی کبد در ساخت پروتئین‌‌‌‌‌های لخته خون
- زردی به دلیل ناتوانی کبد در از بین بردن بیلی روبین از خون
- خونریزی دستگاه گوارش به دلیل فشار خون بالا در پورتال که باعث افزایش فشار در رگ‌‌‌‌‌های خونی روده میشود
- تجمع مایعات به دلیل فشار خون بالا در پرتال که باعث نشت مایعات از رگ‌‌‌‌‌های خونی و عدم توانایی کبد در ساخت پروتئین اصلی خون یا آلبومین میشود
- تغییرات روانی (انسفالوپاتی) به دلیل ناتوانی کبد در از بین بردن مواد شیمیایی از بدن که برای مغز سمی هستند و سبب کما میشوند
- سرطان کبد
چه عواملی باعث کبد چرب گریدهای بالاتر میشود؟
علل بروز این بیماری پیچیده است. به نظر میرسد مهمترین عوامل دخیل در بروز این بیماری چاقی و دیابت است. قبلاً اینگونه تصور می‌‌شد كه چاقی چیزی بیش از تجمع ساده چربی در بدن نیست و بافتهای چربی تنها محل ذخیره چربی‌اند و فعالیت و تعامل کمی با بافتهای دیگر دارند. اما اکنون می‌‌دانیم که بافت چربی از نظر متابولیکی بسیار فعال است و اثر متقابل و تأثیر منفی بر بافتهای بدن دارد.
هنگامی که مقادیر زیادی چربی به دلیل چاقی در بدن تجمع میشود، چربی از نظر متابولیکی فعال و در واقع ملتهب میشود و هورمونها و پروتئین‌هایی را تولید و در خون ر‌‌ها میکند که تأثیرات مخربی بر سلولها در سراسر بدن می‌‌گذارد.
یکی از این تأثیرات افزایش مقاومت سلولها به انسولین است. مقاومت به نسولین وضعیتی است که در آن سلولهای بدن به انسولین- هورمونی که توسط پانکراس ایجاد میشود- واکنش کافی نشان نمی دهند. از آن جهت که انسولین مهمترین عامل جذب گلوکز (قند) از خون توسط سلولها است، از اهمیت بالایی برخوردار است.
در ابتدا لوزالمعده با ایجاد و ترشح انسولین بیشتر حساسیت به انسولین را جبران میکند اما در نهایت دیگر نمی‌تواند مقادیر کافی انسولین تولید کند و ممکن است شروع به تولید مقادیر کاهنده کند. در این مرحله، قند کافی به سلول وارد نمی‌شود و قند در خون بالا می‌رود، حالتی که به دیابت معروف است. به عبارتی اگرچه قند موجود در خون بالاست اما عدم حساسیت به انسولین مانع از دریافت قند کافی توسط سلولها میشود و چون قند منبع انرژی سلولی است و به آنها امکان می‌‌دهد وظایف تخصصی خود را انجام دهند، کمبود قند باعث بروز تغییر در نحوه عملکرد سلولها میشود.
سلولهای چربی علاوه بر آزاد کردن هورمونها و پروتئینها، شروع به ترشح قسمتی از چربی ذخیره شده به شکل اسید‌های چرب می‌کنند. در نتیجه، سطح اسید‌های چرب در خون افزایش می‌‌یابد. این موضوع خطرناک است زیرا انواع خاصی از اسید‌های چرب برای سلولها سمی هستند.
ترشح هورمونها، پروتئینها و اسید‌های‌چرب از سلولهای چربی به روش‌‌‌‌‌های مختلفی روی سلولهای بدن تأثیر می‌‌گذارد. سلولهای کبدی مانند بسیاری از سلولهای دیگر بدن، به انسولین مقاوم میشوند و فرایند‌های متابولیکی آنها از جمله نحوه مدیریت و به کارگیری چربی تغییر میکند. سلولهای کبدی جذب اسید‌های‌چرب را از خون که اسید‌های‌چرب به وفور در آن وجود دارد، افزایش می‌‌دهند. در سلولهای کبدی، اسید‌های‌چرب به چربی‌های ذخیره شده تغییر یافته و چربی تجمع می‌‌یابد. در عین حال، توانایی کبد در دفع یا صادرات چربی تجمع یافته کاهش می‌‌یابد. علاوه بر این، کبد خود به تولید چربی و دریافت چربی از رژیم ادامه می‌‌دهد و به این ترتیب میزان چربی کبد بالا می‌رود.
آیا چاقی و دیابت میتواند باعث گریدهای بالاتر شود؟
چاقی و دیابت نقش مهمی در بروز کبد چرب دارند. در حالی که یک سوم از جمعیت عمومی ممکن است به بیماری کبد چرب غیر الکلی مبتلا شوند، بیش از دو سوم افراد مبتلا به دیابت به بیماری کبد چرب غیر الکلی مبتلا هستند. در بین بیمارانی که چاقی مفرط دارند و به دلیل چاقی تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، بیماری کبد چرب غیر الکلی شایع است. علاوه بر این، در حالی که خطر ابتلا به کبد چرب گریدهای بالاتر در بین افراد لاغر، کمتر از 5 درصد است، این خطر در افراد چاق به بیش از 30 درصد میرسد. با افزایش شدت چاقی، کبد چرب هم از نظر شیوع و هم شدت افزایش می‌‌یابد.
آیا سندرم متابولیک میتواند باعث گریدهای بالاتر شود؟
سندرم متابولیک سندرمی شامل چندین ناهنجاری متابولیک است که علل مشترکی دارند. این ناهنجاری‌‌‌‌‌های متابولیکی منجر به چاقی، افزایش تری گلیسیرید خون، لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول بد و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، کلسترول خون، فشار خون بالا، و افزایش قند خون (دیابت) میشود.
بیماری کبد چرب غیر الکلی مظهر سندرم متابولیک محسوب میشود و بنابراین به طور مکرر با سایر تظاهرات این سندروم بروز میکند. گاهی نیز ممکن است این سندروم بدون ناهنجاری‌‌‌‌‌های دیگر بروز کند.
آیا مصرف الکل یا مواد مخدر میتواند باعث کبد چرب گریدهای بالاتر شود؟
کبد چرب علل گوناگونی دارد. شایع ترین دلایل بیماری کبد چرب غیر الکلی، مصرف بیش از حد الکل و هپاتیت C است. از دیگر دلایل می‌‌توان به بیماری ویلسون، لیپودیستروفی (بیماری ذخیره چربی)، گرسنگی، تغذیه داخل وریدی و استیلایپوپروتئینمی (بیماری چربی) اشاره کرد. مصرف برخی دارو‌‌ها از جمله کورتیکواستروئیدها، تاموکسیفن و متوترکسات نیز میتواند سبب بروز چربی کبد شود.
آیا امکان ابتلای کودکان به گریدهای بالاتر وجود دارد؟
از آنجا که چاقی در کودکی شایع شده است احتمال بروز بیماری کبد چرب غیر الکلی در کودکان غیر ممکن نیست. گرچه در این رابطه تحقیقاتی وجود ندارد اما شیوع تخمینی آن در بین کودکان 2 تا 19 ساله تقریبا 10٪ است که میزان و شدت آن با درجه چاقی افزایش می‌‌یابد. توصیه میشود کودکانی که مشکوک به بیماری کبد چرب غیر الکلی هستند از بیوپسی کبد استفاده کنند. مصرف هیچ نوع دارویی برای کاهش و درمان کبد چرب در کودکان توصیه نمی‌شود اما کاهش وزن و ورزش درمانی میتواند مفید باشد.
آیا بیماری کبد چرب جدی و خطرناک است؟
میزان شیوع این بیماری در حال افزایش است و متاسفانه نوعی بیماری جدی کبدی است که منجر به سیروز و عوارض ناشی از آن از جمله نارسایی کبد، خونریزی دستگاه گوارش و سرطان کبد میشود. بیماری کبد چرب غیر الکلی با سایر بیماریهای غیر کبدی از جمله بیماری قلبی عروقی میتواند همراه شود و زمینه ساز بیماریهای قلبی و سکته مغزی باشد. علت بروز این بیماریها کبد چرب نیست، اما سرنخ دیگر شرایط جدی پزشکی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
دیدگاهتان را بنویسید