اگزما شایعترین نوع درماتیت و درماتیت نوعی التهاب پوستی است و ابتدا با خارش و قرمزی پوست بروز میکند و به تدریج ممکن است روی پوست جوش یا تاولهای ریز ظاهر شود.
وقتی اگزما برای طولانی مدت فردی را درگیر کند به آن اگزمای مزمن گفته میشود که با ضخیم شدن پوست، ترک و پوسته ریزی، خشکی و تغییر رنگ پوست همراه خواهد شد.
اگزما انواع گوناگونی دارد که نوع آن به علت، شکل و محل بثورات بسته است.
اکثر اگزماها در اثر تماس با مواد تحریک کننده به وجود میآیند و برخی با احتباس مایعات در پاها همراهند.
به توضیحات دکتر فائزه شهبازی در رابطه اگزما و چگونگی درمان آن و سلامت پوست در این زمینه توجه کنید:
نگاهی به انواع اگزما
-
اگزمای آتوپیک
این نوع اگزما عود شونده است و معمولاً در افرادی که زمینه ارثی ابتلا به آلرژی را دارند، رخ میدهد. این نوع آلرژیها شامل آسم آلرژیک، تب یونجه یا آلرژی غذایی است.
اگزمای آتوپیک معمولا در اوایل زندگی و قبل از 18 ماهگی ظاهر میشود. در نوزادان، اگزمای آتوپیک در درجه اول درصورت، گردن، گوشها، بالا تنه، بالای پا یا بیرون آرنج بروز میکند.
در کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان معمولاً پوست درون چینهای آرنج، زانو، مفاصل مچ پا یا دست، دستها و پلک بالا درگیر میشود.
-
درماتیت تماسی
زمانی که پوست در مواجهه با مواد تحریک کننده قرار میگیرد دو نوع درماتیت تماسی ایجاد میشود. درماتیت تماسی تحریک کننده که تحریک کننده مستقیم پوست است و در اثر تماس طولانی مدت با مواد تحریک کننده مانند مواد شوینده، شامپوها، صابونها، عرق بدن، بزاق و ادرار بروز میکند.
نوع دوم درماتیت تماسی، درماتیت تماسی آلرژیک است و در افرادی مشاهده میشود که به یک ماده خاص حساسیت دارند. شایعترین آلرژنها پیچک سمی، بلوط و سماق سمی است.
از دیگر موادی که میتواند آلرژی ایجاد کند میتوان به برخی مصالح ساختمانی، محصولات پاک کننده، دئودورانتها، لوازم آرایشی، داروها، نیکل و مواد شیمیایی موجود در عطرها، کرم و لوسیونها، شامپوها و مواد و ترکیبات موجود در تولید کفش و لباسها اشاره کرد.
-
اگزما دست
اگزما دست به دستها محدود میشود و میتواند مربوط به اگزمای آتوپیک یا ناشی از شستشوی مکرر دست یا قرار گرفتن در معرض مواد شوینده قوی باشد. گاهی اوقات نیز این نوع از اگزما ناشی از آلرژی به موادی مانند لاتکس است.
-
اگزمای سکهای
این اگزما باعث ایجاد لکههایی به اندازه سکه روی پوست تحریک شده میشود. به طور معمول روی پاها، بازوها یا قفسه سینه ظاهر میشود و معمولاً در بزرگسالان رخ میدهد. این بیماری میتواند به درماتیت آتوپیک و در مواردی به درماتیت تماسی آلرژیک مربوط باشد.
گاهی اوقات اگزمای سکهای واکنش آلرژیک به یک عفونت قارچی مانند قارچ پای ورزشکاران است و ممکن است حتی اگر عفونت قارچی در جای دیگری از بدن باشد، در بازوها، پاها یا قفسه سینه ظاهر شود.
-
اگزمای آستئاتوتیک
این اگزما سبب خشکی و ترکهای ریز پوستی میشود. اغلب پاها درگیر میکند و معمولاً در افراد مسن بروز میکند. این نوع از اگزما در فصل زمستان و در مناطقی که رطوبت کم است بیشتر مشاهده میشود.
-
درماتیت استاز
این نوع از اگزما در ران، مچ پا و ساق بروز میکند و معمولا در افرادی که عملکرد ضعیفی در عروق تحتانی دارند بیشتر رخ میدهد. انسداد رگها باعث تجمع خون در پاها شده که این موضوع سبب تورم ساق پا و بروز علایم درماتیت استاز میشود. از جمله این علایم میتوان به خارش، جوشهای ریز قرمز، قرمزی یا تیرگی پوست و زخم اشاره کرد.
-
لیکن سیمپلکس مزمن یا لیکن سیمپلکس کرونیکوس
این نوع از اگزما واکنشی است به خراشیدن مکرر یا ساییدگی پوست. خاراندن عادتی پوست، میتواند به مرور سبب ضخامت و تغییر رنگ پوست شود. کندن پوست هم میتواند با بروز جوشهای ریز آلرژیک در ناحیه همراه شود.
-
درماتیت سبورئیک
در این نوع اگزما، بثورات چرب تر از حد معمول هستند و سبب پوسته ریزی بویژه در سر نوزادان میشوند. این اگزما در بزرگسالان، به شوره سر معروف است و معمولاً روی صورت یا گردن، اطراف بینی و در خط پوست سر بروز میکند.
علائم
از علایم کوتاه مدت اگزما میتوان به خارش پوست، قرمزی و بروز جوش و تاول اشاره کرد. با مزمن شدن بیماری پوست ضخیم شده و دچار پوسته ریزی و خشکی خواهد شد. ریزش مو در این مناطق و تغییر رنگ پوست هم عادی است. پوست مبتلا به اگزما در طولانی مدت در برابر عفونتهای ثانویه آسیب پذیر خواهد شد.
انواع گوناگون اگزما الگوی خاص خود و ویژگیهای متمایزی دارد:
- اگزمای آتوپیک (درماتیت آتوپیک) با تحریک، قرمزی، خشکی و پوسته ریزی ظاهر میشود. با عفونی شدن، پوست ظاهری مرطوب پیدا خواهد کرد. خارش و مالش پوست نیز باعث تحریک بیشتر میشود و خطر عفونت را بالا میبرد.
- درماتیت تماسی به دنبال مواجهه پوست با مواد تحریک کننده بروز میکند که علائم آن از قرمزی خفیف تا تاول شدید پوست یا زخم متفاوت است.
هنگامی که درماتیت تماسی بر اثر واکنش آلرژیک ایجاد شود معمولاً باعث قرمزی پوست، برجستگیهای قرمز و تاولهای پوستی و خارش شدید میشود.
اما واکنش ناشی از آلرژیهای گیاهی (مانند پیچک سمی یا بلوط سمی) معمولاً شدید است و علایم آن به صورت برجستگی و تاول بروز میکند.
اگزمای دست معمولاً در طول زمستان با علایمی نظیر پوست خشک و ترک خورده ظاهر میشود. قرمزی پوست از جمله علایمی است که ممکن است بروز کند یا فرد دچار آن نشود. خارش، جوشهای قرمز یا تاول و پوسته ریزی از دیگر علایم اگزمای دست است. فرد مبتلا به اگزمای دست معمولا با شستن دستها با صابون زیر انگشتر احساس سوزش میکند..
- اگزمای سکه ای از مناطق کوچک تحریک شده شروع میشود و به شکل تکههای قرمز و پوسته پوسته است.
- اگزمای آستئاتوتیک معمولاً در پایین پاها رخ میدهد و سبب خشکی، ترک خوردگی، قرمزی و خارش یا ایجاد درد میشود. ممکن است جوشهایی هم در ناحیه بروز کند.
- درماتیت استازدر پاهای متورم ظاهر میشود و معمولاً در ابتدای امر با قرمزی خفیف و خارش همراه است. بروز قرمزی و حساسیت ناگهانی، ناشی از عفونت باکتریایی ثانویه است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
- لیکن سیمپلکس مزمن یا لیکن سیمپلکس کرونیکوس باعث ایجاد پوستی ضخیم و چرمی و تیرگی رنگ پوست میشود. با خارش همراه است و خاراندن مشکلات را بدتر میکند.
- درماتیت سبورئیک باعث ایجاد لکههای قرمز و پوسته ریزی با پوستههای زرد و روغنی میشود. این لکها خارش دارند یا باعث سوزش میشوند. لکها بیشتر به عنوان شوره سر روی پوست سر ظاهر میشوند. اما احتمال بروز آنها در هر ناحیه دیگری از بدن هم وجود دارد و ممکن است در ابرو، پلک، گوش و چینهای پوستی در نزدیکی دهان و بینی ظاهر شوند.
نوع دیگری از آن، ضایعات پوست سر در نوزادان است که زرد و چرب به نظر میرسد و معمولاً باعث ناراحتی نمیشوند.
تشخیص
بسته به الگوی اگزما و علائم پوستی، پزشک در مورد تاریخچه آلرژی شخصی و خانوادگی، تاریخچه قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی تحریک کننده وتماس با محرکهای احتمالی آلرژی مانند پیچک سمی از بیمار سئوال میکند و در اکثر موارد با معاینه پوست میتواند نوع اگزما را تشخیص دهد. در شرایط خاص ممکن است پزشک آزمایش پچ با مواد شیمیایی مختلف ایجاد کننده آلرژی را تجویز کند.
مدت زمان ابتلا به اگزما
مدت زمان طول کشیدن علایم بیماری به نوع اگزما بستگی دارد. علائم ممکن است بعد از یک یا دو هفته از بین بروند یا سالها ادامه داشته باشند.
پیشگیری
برخی اقدامات میتواند از بروز اگزما یا شعله ور شدن آن پیشگیری کند. از جمله این موارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- از مواجهه با هوای گرم و خشک، صابونها و محصولات معطر و شامپوها خودداری کنید
- لباسهای پنبهای بپوشید و از تماس پوستی با لباسهایی از جنس پشم که سبب تحریک بیشتر میشود یا الیاف مصنوعی مانند پلی استر خودداری کنید.
- بعد از دوش گرفتن یا استحمام، بجای کشیدن حوله روی پوست به آرامی آن را به حالت ضربه ای روی پوست بزنید تا به این ترتیب، کمی رطوبت روی پوست باقی بماند و سپس از یک کرم مرطوب کننده یا لوسیون برای حفظ رطوبت پوست استفاده کنید.
- بخور روشن کنید.
- برای کمک به جلوگیری از درماتیت تماسی، از تماس پوست با مواد ظرفشویی، محلولهای تمیز کننده و سایر مواد شیمیایی تحریک کننده، گیاهان و فلزات آلرژی زا مانند نیکل یا هر مادهای که باعث ایجاد آلرژی در پوست شود پرهیز کنید.
- اگر تورم پا دارید، میتوانید با پوشیدن جورابهای واریس از درماتیت پوستی پیشگیری کنید. در صورت نشستن طولانی، پاهای خود را کمی از سطح بالاتر ببرید.
درمان
پزشک باید روال مراقبت از پوست بیمار را بررسی کند تا مطمئن شود بیمار از انجام کارهایی که باعث شعله ور شدن اگزما میشود دور میماند. گاهی اوقات حتی با وجود این اقدامات اگزما پایدار است.
در این شرایط پزشک پماد یا کرم کورتیکواستروئید تجویز میکند. در درماتیت آتوپیک معمولاً از استروئیدهای موضعی با دوز خفیف یا متوسط استفاده میشود که باید آن را روی مناطق آسیب دیده پوست مالید.
هنگامی که کورتیکواستروئیدهای موضعی کافی نیستند یا باید درمان برای طولانی مدت ادامه یابد پزشک یک مهار کننده موضعی کلسینورین تجویز میکند. داروهای تاكرولیموس و پیمکرولیموس برای استفاده در كودكان بزرگتر از 2 سال تأیید شدهاند.
استروئیدهای قوی و آنتی هیستامینهای خوراکی ممکن است برای درمان درماتیت تماسی آلرژیک تجویز شوند.
اگر علائم عفونت باکتریایی روی پوست وجود داشته باشد، معمولاً به آنتی بیوتیکهای خوراکی نیاز است.
بعضی اوقات، در موارد بسیار شدید اگزما، پزشک برای دورهای کوتاه از استروئیدهای خوراکی یا سرکوب کنندههای سیستم ایمنی قوی تر استفاده میکند. با این حال، این داروها میتوانند عوارض جانبی جدی داشته باشند و باید با احتیاط مصرف شوند.
در برخی افراد، درمان با نور ماوراء بنفش (UV) گزینه دیگری است.
درماتیت سبوره در بزرگسالان با شامپو شوره سر درمان میشود. بعضی اوقات ممکن است به کرمهای ضد قارچ صورت هم نیاز باشد. این نوع از اگزما در نوزادان بدون درمان رفع میشود. با این حال، روند بهبودی میتواند چندین ماه طول بکشد. پوستهها معمولاً به مرور زمان میریزند. برای تسریع این روند، 30 تا 60 دقیقه قبل از شستن سر نوزاد با یک برس نرم روغن کودک را روی پوست سر بمالید. سپس با شامپو بچه بشویید.
هنگام درمان آلرژی تماسی در کودک، از درمانهای موضعی حاوی آنتی هیستامینها به دلیل بروز واکنشهای پوستی خودداری کنید.
-
چه زمان باید با پزشک تماس گرفت؟
اگر ناحیه ای از پوست قرمز و خارش دار است، پوست ترک خورده، تاول زده یا به شدت دردناک است با پزشک تماس بگیرید.
در صورت بروز علائم عفونت، از جمله درد، تورم و زردی دور زخم یا بروز قرمزی در حال گسترش از پزشک بخواهید فوراً مسئله را ارزیابی کند.
کلام آخر
- بیشتر درماتیتهای تماسی طی 2-3 هفته بهبود مییابد.
- درماتیت استاز معمولا برای سالها پایدار است.
- نیمی از کودکان مبتلا به اگزمای آتوپیک در بزرگسالی هم به این اگزما دچار هستند.
دیدگاهتان را بنویسید