بیشتر زنان در سنین بین 45 تا 55 سالگی یائسه میشوند و میانگین سن شروع یائسگی در دنیا چیزی حدود 51 سال است. یائسگی زودرس معمولاً به یائسگی پیش از 45 سالگی اشاره دارد. یائسگی زودرس یا از کار افتادگی زودرس تخمدانها معمولاً قبل از 40 سالگی رخ میدهد.
یائسگی چیست؟
یائسگی هنگامی اتفاق می افتد که تخمدانهایتان دیگر تخمک تولید نمیکنند که نتیجه آن پایین آمدن میزان استروژن است. استروژن هورمونی است که چرخه تولیدمثل را کنترل میکند.
زمانی یک خانم یائسه شده است که بیش از 12 ماه قاعدگی ماهیانه نداشته باشد. اما نشانه های یائسگی مانند گرگرفتگی بسیار پیشتر از این زمان و طی دوره ای ظاهر میشوند که دوره پیش یائسگی نام دارد.
هر عاملی که به تخمدانهایتان آسیب بزند یا مانع تولید استروژن در بدنتان شود میتواند منجر به یائسگی زودرس شود. این عوامل شامل شیمی درمانی برای سرطان یا خارج کردن تخمدان (جراحی و برداشتن یک یا هردو تخمدان) میشوند. در چنین مواردی پزشک به شما کمک خواهد کرد تا برای یائسگی آمادگی پیدا کنید. با این حال ممکن است با وجود هردو تخمدان، بازهم دچار یائسگی زودرس شوید.
چه چیزی سبب بروز یائسگی زودرس میشود؟
به توضیحات دکتر فائزه شهبازی در رابطه با دلایل یائسگی زودرس توجه کنید:
چندین عامل شناخته شده برای این مشکل وجود دارند، هرچند برخی اوقات این عوامل نمیتوانند منجر به یائسگی زودرس شوند.
-
ژنتیک
اگر توجیه پزشکی واضحی برای یائسگی زودرس وجود نداشته باشد، معمولاً ژنتیک عامل آن بوده است. زمان وقوع یائسگی در فرد وراثتی است.
دانستن زمان آغاز یائسگی مادرتان میتواند سرنخهایی درمورد زمان آغاز یائسگی خودتان ارائه دهد. اگر یائسگی مادرتان زودهنگام بوده باشد، احتمال این مشکل در شما نیز بالاتر خواهد بود. با این حال ژنتیک در این قضیه تنها یک روی سکه است.
-
عوامل مربوط به سبک زندگی
برخی عوامل سبک زندگی ممکن است در ابتدای یائسگی بر شما تأثیر بگذارند. مصرف سیگار از تولید استروژن جلوگیری میکند که میتواند در بروز یائسگی زودرس نقش داشته باشد.
تجزیه و تحلیل انجام شده در سال 2012 بر روی چندین پژوهش نشان داد احتمال بروز یائسگی زودرس در افرادی که برای مدت زمانی طولانی یا به طور مداوم سیگار میکشند بیشتر است. زنانی که سیگاری هستند ممکن است یک یا دو سال زودتر از سایر زنان یائسه شوند.
شاخص حجم بدن (BMI) نیز میتواند عامل یائسگی زودرس باشد. استروژن در بافت های چربی ذخیره میشود. زنانی که بسیار لاغر هستند ذخایر استروژن کمتری دارند که زودتر تخلیه میشوند.
همچنین برخی پژوهش ها نشان دادند که رژیم گیاهخواری، ورزش نکردن و قرار نگرفتن در معرض نور آفتاب در درازمدت همگی میتوانند از عوامل بروز یائسگی زودرس باشند.
-
اختلال کروموزومی
اختلالات کروموزمی به عنوان یکی از دلایل یائسگی زودرس
برخی مشکلات کروموزومی میتوانند منجر به یائسگی زودرس شوند. برای مثال، سندرم ترنر (که مونوزومی ایکس هم خوانده میشود) سندرمی است که در آن یک کروموزوم فرد ناقص است. تخمدانهای زنانی که دارای سندرم ترنر هستند به درستی کار نمیکنند. این عامل معمولاً سبب بروز یائسگی زودرس در آنها میشود. و در چنین شرایطی تخمدانها کار نمیکنند. در عوض، معمولاً در سن بلوغ باید با استفاده از روش هورمون درمانی، قاعدگی و دیگر مشخصه های ثانویه جنسیتی را به وجود آورد.
زنانی که دارای سندرم فراژیل ایکس هستند یا این بیماری را در ژنتیک خود دارند نیز ممکن است دچار یائسگی زودرس شوند. این سندرم نسل به نسل در افراد خانواده منتقل میشود.
زنانی که دچار یائسگی زودرس شده اند یا در خانواده خود چنین مواردی داشته اند، باید درمورد آزمایشهای ژنتیکی با پزشکشان مشورت کنند.
-
بیماریهای خود ایمنی
این اختلال میتواند نشانه ی یک بیماری خودایمنی مانند تیروئید یا ورم مفصلی روماتیسم باشد.
در بیماریهای خودایمنی، سیستم ایمنی بدن اشتباهاً بخشی از بدن را به عنوان مهاجم شناسایی کرده و به آن حمله می کند. التهابات ناشی از این بیماریها میتوانند بر تخمدانها تأثیر بگذارند. یائسگی هنگامی رخ میدهد که تخمدانها دیگر فعالیتی نداشته باشند.
-
بیماری صرع
بیماری صرع یک اختلال حمله ناگهانی است که ریشه در مغز دارد. زنانی که به بیماری صرع مبتلا هستند بیشتر در معرض ازکارافتادگی زودرس تخمدانها هستند که این امر منجر به وقوع یائسگی زودرس میشود.
پژوهشی که در سال 2001 انجام شد نشان داد که در یک گروه از زنان مبتلا به بیماری صرع، بیش از 14 درصد از افراد گروه یائسگی زودرس داشتند، که این مقدار یک درصد جمعیت کل را تشکیل میدهد.
نشانه های یائسگی زودرس
علائم یائسگی زودرس
این مشکل میتواند به محض نامنظم شدن قاعدگی یا قاعدگیه ایی که طولانیتر یا کوتاه تر از حد معمول باشند، آغاز شود.
دیگر نشانه ها عبارتند از:
- خونریزی شدید
- لکه بینی
- قاعدگی های طولانیتر از یک هفته
- طولانی شدن فاصله بین دو قاعدگی
در چنین مواردی، به پزشکتان مراجعه کنید تا به بررسی دیگر عواملی بپردازد که ممکن است به وجود آورنده این علائم باشند.
از سایر نشانه ها می توان به علائم زیر نیز اشاره کرد:
- نوسانات خلقی
- تغییر در احساسات و نیاز جنسی
- خشکی واژن
- بدخوابی
- گرگرفتگی یائسگی
- تعریق شبانه
- از دست دادن کنترل مثانه
یائسگی زودرس چگونه تشخیص داده میشود؟
دوره پیش از شروع یائسگی، پیش یائسگی نامیده میشود. در این زمان ممکن است قاعدگی های نامنظم و برخی علائم موقتی داشته باشید.
به طور کلی اگر به مدت 12 ماه خونریزی ماهیانه نداشته باشید، و هیچ شرایط پزشکی دیگری برای توجیه این علائم نداشته باشید، یائسه شده اید.
معمولاً برای تشخیص یائسگی نیازی به آزمایش نیست. بسیاری از زنان خود میتوانند با توجه به علائم یائسگی، آن را در خود تشخیص دهند. اما اگر فکر میکنید در حال تجربه یائسگی زودرس هستید بهتر است برای اطمینان خاطر توسط پزشکتان معاینه شوید.
پزشکتان میتواند آزمایشهایی را برای تعیین علت بروز این علائم تجویز کند. معمولاً این هورمونها آزمایش میشوند:
-
هورمون آنتی مولرین (AHM)
تست PicoAMH Elisa از این هورمون استفاده میکند تا مشخص کند آیا در حال نزدیک شدن به یائسگی هستید یا آخرین قاعدگی خود را پشت سر گذاشته اید.
-
استروژن
ممکن است پزشکتان میزان استروژن بدنتان را بسنجد که استرادیول نیز خوانده میشود. در دوران یائسگی میزان استروژن کاهش مییابد.
-
هورمون محرک فولیکول (FSH)
اگر میزان FSH شما مرتباً بالاتر از 30 میلی لیتر است، و بیش از یکسال از آخرین قاعدگیتان میگذرد به احتمال زیاد یائسه شده اید. با این حال تست FSH به تنهایی نمیتواند یائسگی زودرس را مشخص کند.
-
هورمون محرک تیروئید (TSH)
ممکن است پزشکتان برای اطمینان یافتن از تشخیص خود میزان TSH را بسنجد. اگر تیروئیدتان کم کار است (هیپوتیروئیدیسم)، میزان TSHدر شما بسیار بالا خواهد بود. نشانه های این وضعیت مشابه نشانه های یائسگی هستند.
جامعه یائسگی آمریکای شمالی (NAMS) گزارش داده است که آزمایشها برخی اوقات مفید نیستند چرا که میزان هورمونها در دوره پیش یائسگی متغیر است. با این حال، اگر نگران نشانه های یائسگی هستید پیشنهاد NAMS این است که این دوره زمان خوبی برای انجام چکاپ کلی است.
چگونه میتوان یائسگی زودرس را درمان و کنترل کرد؟
کنترل و درمان یائسگی زودرس
یائسگی زودرس در حالت کلی به درمان نیاز ندارد. با این حال، برخی گزینه های درمانی موجود هستند که به مدیریت نشانه های یائسگی یا شرایط مربوط به آنها کمک می کنند. آنها به شما کمک می کنند آسان تر با تغییرات به وجود آمده در بدن و سبک زندگیتان کنار بیایید.
با این حال یائسگی زودرس به دلیل وقوع در سنین پایین معمولاً درمان می شود. این کار کمک م یکند هورمونهایی را به بدنتان برسانید که در حالت عادی تا زمان طبیعی شروع یائسگی در بدن تولید می شوند.
رایج ترین شیوه درمان جایگزینی هورمون (HRT) است. هورمون درمانی سیستماتیک میتواند از بسیاری علائم رایج یائسگی پیشگیری کند. یا میتوانید از محصولات هورمونی واژینال با دوز پایین استفاده کنید تا به رفع علائم واژینال کمک کنید.
با این حال HRT خطراتی را در پی دارد، و میتواند احتمال بیماری قلبی، سکته یا سرطان سینه را بالا ببرد.
پیش از شروع HRT با پزشک خود درمورد خطرات و مزایایی که برای سلامتیتان پیش خواهد آورد مشورت کنید. پایین آوردن دوز هورمونها میتواند میزان خطر را کاهش دهد.
آیا میتوان از یائسگی زودرس پیشگیری کرد؟
معمولاً نمیتوان از یائسگی زودرس پیشگیری کرد اما با شیوه های درمانی میتوان علائم آن را کمتر کرده یا به تعویق انداخت.
محققان در حال ایجاد راه های جدیدی برای کمک به زنان یائسه ای هستند که قصد دارند بچه دار شوند. در سال 2016، دانشمندان یونانی راهکار جدیدی را معرفی کردند که به آنها این امکان را می داد قاعدگی را ترمیم کرده و تخمک گروه کوچکی از زنانی که در دوره پیش یائسگی بودند را بازسازی کنند.
از این راهکار با عنوان “معکوس ساختن” یائسگی نام برده شد، اما درمورد میزان درستی عملکرد آن اطلاعات زیادی در دسترس نیست.
دانشمندان از مداوای بیش از 30 خانم، 46 تا 49 ساله، با تزریق پلاکت های پلاسما به تخمدان هایشان خبر دادند. گاهی اوقات از PRP برای تسریع بهبود بافت ها استفاده م یشود، اما کارآمدی آن، برای اهداف خاص اثبات نشده است.
طبق گفته دانشمندان این راهکار برای دو سوم خانم های درمان شده مؤثر بوده است. با این حال، این پژوهش به دلیل اندازه کوچک و نبود گروه های کنترل شده، مورد انتقاد قرار گرفته است. اگرچه ممکن است که این پژوهش در آینده مفید باشد، اما در حال حاضر روش واقع گرایانه ای برای درمان نیست.
آیا یائسگی زودرس در شرایط دیگر هم رخ می دهد؟
اغلب واضح ترین نگرانی در زمان بروز یائسگی 10 سال یا بیشتر پیش از موعد، نازایی است. با این حال نگرانی های دیگری درمورد سلامتی نیز وجود دارند.
یک جریان ثابت از استروژن در بافت هایتان میتواند کاربردهای زیادی داشته باشد. استروژن، کلسترول HDL “مفید” را افزایش داده و کلسترول LDL “مضر” را کاهش می دهد. همچنین رگ های خونی را بهبود بخشیده و از شکننده شدن استخوان ها پیشگیری می کند.
از دست دادن پیش از موعد استروژن میتواند احتمال وقوع خطرات زیر را افزایش دهد:
- بیماریهای قلبی
- پوکی استخوان
- افسردگی
- جنون
- مرگ زودهنگام
این علائم را با پزشک خود در میان بگذارید. به دلیل وجود چنین خطراتی، اغلب برای زنانی که دچار یائسگی زودرس شده اند هورمون درمانی تجویز می شود.
آیا یائسگی زودرس میتواند از دیگر بیماری ها پیشگیری کند؟
در واقع یائسگی زودرس می تواند از شما در برابر دیگر بیماری ها محافظت کند. از جمله سرطان های حساس به استروژن مانند سرطان سینه.
آسان ساختن مرحله گذار به یائسگی
در آینده ممکن است آزمایش ژنتیک، احتمال وقوع یائسگی زودرس در فرد را تعیین کند. با این وجود در حال حاضر تنها زمان تعیین می کند که چه موقع یائسه می شوید.
مرتباً توسط پزشکتان معاینه شوید و درمورد سلامت تولیدمثل خود بسیار فعال باشید. با این کار میتوانید به پزشکتان کمک کنید نشانه ها را کنترل کرده یا عوامل خطرناک برای یائسگی زودرس را کاهش دهید.
همچنین مراجعه به تراپیست می تواند به شما کمک کند با هرگونه درد یا استرسی که در دوره یائسگی تجربه میکنید، راحتتر کنار بیایید.
باروری و انتخاب های شما
اگر تمایل به بچه دار شدن دارید، هنوز چندین گزینه برای گسترش خانواده هست. از جمله:
- فرزند خواندگی
- پذیرش تخمک اهدایی
- استفاده از رحم های اجارهای
همچنین متخصصان زنان و زایمان میتوانند راههایی را پیشنهاد دهند که از طریق آنها بتوان بچه دار شد. با پزشک خود درمورد گزینه های بچه دار شدنتان مشورت کنید. عوامل زیادی از جمله سن و سلامت کلی بر میزان موفقیت یا شکست آن مؤثرند.
من ۳۴ ساله هستم و ۳ سال هست که یائسگی زودرس دارم. در طول این سه سال انواع و اقسام درمانهای شیمیایی و سنتی رو گرفتم ولی فایده نداشته..ورزش و رژیم غذایی هم دارم و غیر از اون کم کاری تیرویید، آنمی مینور هم دارم و خیلی از این بابت ناراحت هستم..درمانی اگر سراغ دارید منو باخبر کنید لطفا..تشکر