لوله‌های فالوپ دو لوله باریک هستند که در دو طرف رحم قرار گرفته و تخمک را از تخمدان به طرف رحم هدایت میکند. در صورت انسداد این لوله‌‌ها تخمک وارد رحم نشده و خانم دچار نازایی میشود. انسداد، گاه در یکی از لوله‌‌ها و گاه در هر دو لوله اتفاق می‌‌‌افتد و دلیل 30 درصدی ناباروری‌‌ها در زنان است. اکثر خانم‌‌ها گمان میکنند اگر قاعدگی منظمی داشته باشند پس باروری آنها مشکلی ندارد اما این موضوع درست نیست. در این مقاله به ظور کامل در رابطه با انسداد لوله های فالوپ صحبت می کنیم.
نگاه اجمالی به انسداد لوله های فالوپ
ماهانه با آغاز تخمک گذاری یک تخمک از یکی از تخمدانها رها شده و وارد لوله‌های فالوپ و بعد رحم میشود. اسپرم نیز خود را از دهانه رحم به رحم و لوله‌های فالوپ می‌‌‌رساند تا با تخمک ملاقات کند. تخمک معمولا زمانی که در لوله‌های فالوپ است با اسپرم ملاقات کرده و بارور میشود.
هنگامی که یکی از لوله‌های فالوپ مسدود شده است تخمک آزاد شده در آن نمی‌‌تواند به رحم برسد و اسپرم نیز نمی‌‌تواند خود را به آن رسانده و در نتیجه بارور شدن و بارداری اتفاق نمی‌‌افتد.
گاه لوله‌های فالوپ به طور کامل مسدود نشده است و تنها بخشی از آن دچار چسبندگی است. این موضوع احتمال بارداری خارج رحمی را افزایش می‌‌‌دهد.
علایم انسداد لوله های فالوپ
برخلاف اختلالات تخمک گذاری که با قاعدگی‌های نامنظم همراه میشود، انسداد لوله‌های فالوپ بدون علامت و اولین نشانه آن ناباروری است. در صورتی که خانمی بعد از یک سال نزدیکی مداوم با همسرش یا 6 ماه نزدیکی در صورتی که بالای 35 سال سن دارد باردار نشد پزشک به کمک عکس برداری با اشعه X لوله‌های فالوپ را بررسی میکند.
نوع خاصی از انسداد لوله‌های فالوپ هیدروسالپینکس نامیده میشود که با درد زیر شکمی و درد نامعلوم در واژن همراه است. این علایم زمانی بروز میکند که انسداد سبب تورم و افزایش مایع در لوله‌‌ها شود. انسداد مانع از پایین آمدن تخمک و بالا رفتن اسپرم میشود و در پی آن عدم باروری رخ می‌‌‌دهد.
گاه انسداد لوله‌های فالوپ میتواند عوارض دیگری به همراه داشته باشد. به عنوان مثال سبب بروز آندومتریوز یا بیماری‌های التهابی لگن شود که با درد در دوره‌های ماهانه و درد هنگام مقاربت همراه است. البته این دردها همیشه دلیل بر انسداد لوله‌های فالوپ نیستند.
چرا هیدروسالپینکس اتفاق می افتد؟
این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که لوله فالوپ پر از مایع می شود. اگر هردو لوله پر از مایع شود، هیدروسالپینگز تشخیص داده می شود. لوله های پر از مایع معمولا متورم و بزرگ می شود.
توجه داشته باشید که هیدروسالپینکس در بیشتر مواقع به دلیل عفونت طولانی مدت لوله های فالوپ اتفاق می افتد. مواردی مثل ابتلا به بیماری های مقاربتی، پاره شدن آپاندیس یا هر مورد عفونی دیگری میتواند بر سیستم باروری زن یا اندام نزدیک آن اثر گذار باشد. همچنین این وضعیت ممکن است به دلیل چسبندگی رحم ( بافت زخمی) یا پیشروی اندومتریوز که باعث التهاب لوله فالوپ می شود، اتفاق بیفتد.
درمان هیدروسالپینکس
رایج ترین روش درمان این وضعیت جراحی است که بعد از آن لقاح مصنوعی برای تخمک گذاری انجام می شود. در بیشتر مواقع لوله فالوپ درگیر کاملا از بدن خارج میشود. البته این جراحی بستگی به ریشه مشکل دارد و ممکن است شامل برداشتن چسبندگی رحم، بافت زخمی یا بخش درگیر اندومتریوز شود.
دلایل
دلایل انسداد لوله های فالوپ
علت اصلی انسداد لوله‌های فالوپ بیماری‌های التهابی لگن است. این بیماریها معمولا در اثر انتقال عفونت‌های مقاربتی بروز میکنند اما همیشه اینطور نیست. حتی اگر بیماری‌های التهابی لگن رفع شوند اما داشتن تاریخچه و زمینه آن در بدن خود میتواند احتمال ابتلا به انسداد لوله‌های فالوپ را افزایش دهد.
از دیگر دلایل انسداد لوله‌های فالوپ میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سابقه ابتلا به عفونت های مقاربتی بویژه کلامیدیا یا سوزاک
- ابتلا به عفونت رحم ناشی از سقط جنین
- پارگی ضمائم
- جراحی شکم
- حاملگی خارج رحمی
- جراحی لوله‌های فالوپ
- اندومتریوز
روشهای تشخیصی
انسداد لوله‌های فالوپ توسط عکس برداری با اشعه ایکس انجام میشود. در این روش که به هیستروسالپنگوگرام یا HSG معروف است توسط لوله ریزی ماده‌ای رنگی به داخل رحم تزریق میشود.
رنگ از لوله‌‌ها عبور کرده و اطراف تخمدانها و داخل حفره لگنی را می‌‌‌گیرد. سپس توسط اشعه ایکس از ناحیه لگن عکس گرفته میشود. در صورت مسدود بودن لوله‌های فالوپ، ماده رنگی از آنها عبور نمی‌‌کند. جالب است بدانید در 15 درصد موارد ممکن است پاسخ “مثبت کاذب” داشته باشید. در این شرایط پزشک معمولا یا عکس برداری را تکرار میکند یا درخواست آزمایش دیگری می‌‌‌دهد.
از دیگر روش‌هایی که میتواند انسداد لوله‌های فالوپ را تشخیص دهد میتوان به سونوگرافی، جراحی لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی اشاره کرد. در کنار این عکس برداری معمولا آزمایش خون برای بررسی آنتی بادی‌های کلامیدیا برای شناسایی عفونت‌های قبلی و آزمایش مایع منی برای تجزیه و تحلیل اسپرم نیز تجویز میشود.
روشهای درمانی انسداد لوله های فالوپ
در صورتی که تنها یکی از لوله‌‌ها دچار انسداد باشد، با مصرف داروهای کمک باروری میتوان احتمال بارور شدن تخمک را افزایش داد. زمانی که هر دو لوله مسدود شده باشد روشهای دیگری را باید به کار گرفت:
لاپاراسکوپی
در برخی شرایط با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی میتوان لوله‌های مسدود شده را باز کرد و بافت اسکار ایجاد کننده مشکل را برداشت. متاسفانه تمامی چسبندگی‌‌ها تنها با این روش رفع نمی‌‌شوند و موفقیت درمان به سن بیمار و میزان چسبندگی و دلایل چسبندگی بستگی دارد. در صورتی که تنها چند مورد چسبندگی بین لوله‌‌ها و تخمدانها وجود داشته باشد میتوان به کمک لاپارسکوپی آن را رفع کرد و احتمال بارداری را بالا برد. با باز کردن لوله‌های فالوپ احتمال بارداری بین 20 تا 40 درصد افزایش می‌‌‌‌یابد و خانم تا زمان باردار شدن باید زیر نظر متخصص باشد.
زمانی که تعداد چسبندگی‌‌ها و آسیب‌‌ها بالا باشد و تشخیص هیدروسالپینکس داده شده باشد نمی‌‌توان از جراحی استفاده کرد.
نکته مهم بعدی در نظر گرفتن سایر مسایل از جمله ناباروری مردان، اختلالات تخمک گذاری یا بالا بودن سن مادر قبل از جراحی است. در برخی شرایط بجای جراحی و باز کردن لوله‌های فالوپ بهتر است روش IVF را امتحان کرد.
روش آی وی اف پس از تشخیص و درمنا انسداد لوله های فالوپ انجام می شود.
برای انجام IVF لازم است از داروهای کمک باروری و محرک تخمک گذاری استفاده شود. سپس پزشک به کمک سوزن مخصوص از طریق واژن تخمک را برمی‌دارد و در آمایشگاه با اسپرم بارور کرده و مجدد یک یا دو رویان سالم در رحم کاشته میشود. در این روش انسداد لوله‌‌ها مهم نیست. البته التهاب لوله و ابتلا به هیدروسالپینکس میتواند شانس موفقیت IVF را کاهش دهد. به همین دلیل در چنین شرایطی پزشک جراحی را قبل از انجام IVF پیشنهاد می‌‌‌دهد.
جراحی معکوس توبول
جراحی بستن لوله‌‌ها، یک روش دائمی پیشگیری از بارداری است. روشهای گوناگونی برای بستن لوله‌‌ها وجود دارد. از بریدن و قطع کردن لوله‌‌ها گرفته تا بستن آنها یا قرار دادن فنرهایی درونش. هدف در همه روش‌ها مسدود کردن لوله برای نرسیدن اسپرم به تخمک است.
20 تا 30 درصد از خانم‌‌ها بعد از انجام این عمل پشیمان می‌‌‌شوند. خبر خوب این است که گرچه این عمل دائمی محسوب میشود اما میتوان مجدد لوله‌‌ها را باز کرد. خوشبختانه لوله‌ای که به روش جراحی بسته شده است را ساده‌تر از لوله‌ای که به دلیل بیماری چسبندگی پیدا کرده میتوان باز کرد. انجام میکرو جراحی در این زمینه معمولا کم هزینه‌تر از انجام IVF است. درصد موفقیت این عمل نیز به نسبت بالاست. 90 درصد زنان زیر 40 سال، دو سال پس از انجام این عمل میتوانند باردار شوند. این آمار در زنان بالای 40 سال بین 40 تا 70 درصد است.
البته جراحی معکوس توبول همیشه توصیه نمی‌‌شود و در برخی موارد از جمله آندومتریوز متوسط تا شدید یا ناباروری همزمان در مرد، انجام IVF بهتر است. در این رابطه همیشه بهتر است با متخصص زنان مشورت کنید.
لقاح مصنوعی یا IVF
جالب است بدانید که پیش از معرفی روش لقاح مصنوعی، اگر جراحی بازسازی لوله ها نتیجه مثبتی نداشت یا چنین گزینه وجود نداشت، زنان درگیر با انسداد لوله ها هیچ گزینه ای برای باردار شدن نداشتند. درواقع با روی کار آمدن IVF، تخمک گذاری و عمل باروری هم ممکن شد.
ناگفته نماند که درمان به روش لقاح مصنوعی شامل استفاده از داروهای باروری برای تحریک تخمدان هاست. بنابراین با استفاده از دستگاه سونوگرافی، یک وسیله سوزنی شکل وارد دیواره واژن می شود. در مرحله بعد، پزشک جراح تخمک ها را از تخمدان ها برداشت میکند.
تخمدان های برداشت شده در آزمایشگاه با اسپرم یکجا جمع می شوند ( این اسپرم میتواند اسپرم اهدایی یا اسپرم همسر زن باشد). خوشبختانه در روش لقاح مصنوعی نتیجه این است که تخمک ها بارور می شوند و سرانجام بارداری اتفاق می افتد. در ادامه، یک یا دو رویان برای انتقال به رحم زن انتخاب می شوند.
خوب است بدانید که آی وی اف کاملا بدون هرگونه ارتباطی با لوله های فالوپ است پس انسداد آنها مشکلی برای فرایند بارداری ایجاد نمی کند. برخی مطالعات نشان می دهد که لوله های ملتهب میتوانند تامیزان چشمگیری باعث کاهش اثر مثبت لقاح مصنوعی شوند. توجه داشته باشید اگر لوله های پر از مایع در شما تشخیص داده شود، به دستور پزشک باید این لوله ها برداشته شوند و پس از بهبود، میتوان اقدام به لقاح مصنوعی کرد.
پیشگیری از انسداد لوله های فالوپ
بیماری‌های التهابی لگن در اکثر موارد از علل ابتلا به چسبندگی‌های رحمی محسوب می‌‌‌شوند. دلیل این بیماریها هم معمولا عفونت‌های مقاربتی‌اند، هرچند جراحی لگن، کورتاژ یا سقط جنین و زایمان هم میتواند از علل احتمالی آن باشد.
غربالگری منظم بیماری‌های مقاربتی و بررسی علایم گام مهمی در پیشگیری از انسداد لوله‌های رحمی و بروز ناباروری است. در صورتی که بیماری‌های عفونی به سرعت درمان نشوند میتوانند با ایجاد بافت اسکار زمینه چسبندگی و در نتیجه ناباروری را فراهم کنند.
از جمله علایمی که بهتر است مراقب آن باشید میتوان به درد عمومی لگن، درد هنگام مقاربت، ترشحات ناخوشایند واژن و تب بالا، حالت تهوع و استفراغ و درد شدید شکمی یا لگنی اشاره کرد.
به محض تشخیص عفونت مصرف آنتی بیوتیک ضروری است. البته درمان عفونت ضامن عدم بروز چسبندگی نیست. داروی آنتی بیوتیک تنها باکتری را از بین می‌‌‌برد و در صورتی که اسکار شکل گرفته باشد دیگر نمی‌‌توان کاری کرد. دارو تنها از بدتر شدن اوضاع پیشگیری میکند.
تأثیر بر باروری زن
اگر بخواهیم از نظر فنی و پزشکی توضیح بدهیم، بارداری با یک لوله فالوپ هم ممکن است. تاجاییکه اگر یکی از لوله های شما انسداد از نوع هیدروسالپینکس داشته و لوله دوم سالم باشد، شما میتوانید باردار شوید. البته ناگفته نماند که محیط تأثیر پذیر رحم از وضعیت هیدروسالپینکس باعث کاهش شانس بارداری می شود.
خوب است بدانید که التهاب یا چسبندگی ناشی از این نوع انسداد لوله احتمالا باعث کاهش امکان تخمک گذاری از طریق لوله فالوپ سالم را کم میکند. همچنین این احتمال هست که مایع تولید شده در لوله درگیر به رحم نفوذ کند و بر فرایند تخمک گذاری اثر بگذارد.
توجه داشته باشید که اگر بیمار مستقیما به سراغ درمان با لقاح مصنوعی برود بدون آنکه لوله درگیر را بردارد، شانس بارداری و زایمان به مراتب کمتر از میزان انتظار می شود. بااین اوصاف بسیاری از متخصصان ناباروری توصیه میکنند پیش از شروع آی وی اف حتما جراحی برداشتن لوله درگیر انجام شود.
همچنین میتوان به روش دیگری متوسل شد و آن مسدود کردن لوله درگیر در قسمت انتهایی رحم است تا احتمال درگیر شدن رحم کاهش پیدا کند.
کلام پایانی
در صورتی که مبتلا به انسداد یکی از لوله‌های فالوپ باشید امکان بارداری وجود دارد اما زمانی که هر دو لوله مسدود شود تنها راه درمان و بارداری مجدد جراحی یا استفاده از روش IVF است. در مورد روش مورد استفاده بهتر است با پزشک مشورت کنید. در صورتی که هیچیک از این دو راه مناسب نباشد میتوانید با قبول کودکی به فرزند خواندگی زندگی جدیدی به کودکی یتیم ببخشید.
منبع: verywellfamily
دیدگاهتان را بنویسید