بروز برخی موارد از جمله خستگی، یبوست و نوسانات خلقی، در بارداری از مشکلات طبیعی بارداری است. افزایش احتمال کم‌خونی نیز از جمله دیگر مواردی است که خانم‌‌‌‌ها باید انتظار ابتلا به آن را در دوران حاملگی داشته باشند. در این مقاله با علائم و عوامل خطر و عوارض و همچنین درمان‌های کم خونی در بارداری آشنا می‌شوید.
بررسی اجمالی کم خونی در بارداری
بدن برای زنده ماندن به گلبول‌های قرمز نیاز دارد. گلبول‌های قرمز هموگلوبین حمل می‌کنند که پروتیین پیچیده‌‌ای حاوی مولکول آهن است. این ملکول‌‌‌ها اکسیژن را از ریه به بقیه بدن منتقل می‌کنند.
در دوران بارداری تولید خون بدن 20 تا 30 درصد افزایش می‌‌یابد که این امر نیاز بدن به آهن و ویتامین‌‌‌‌ها برای ایجاد هموگلوبین را بالا می‌برد. در صورتی که در این دوران بدن به اندازه کافی مواد مغذی نظیر ویتامین B12 و اسید فولیک دریافت نکند برای تولید هموگلوبین کافی تلاش میکند که نتیجه آن بیماری‌ای به نام کم‌خونی ناشی از بارداری خواهد بود.
کم‌خونی در بارداری با علایمی نظیر ضعف بدنی، خستگی و رنگ پریدگی و در موادر شدید غش، ضربان شدید قلب و تنگی نفس همراه است. 50 درصد زنان باردار کم خونی خفیف دارند که این موضوع طبیعی بوده و تهدید کننده سلامت خانم نیست اما کم خونی شدید اگر درمان نشود می‌تواند عوارض جدی بر جا بگذارد و زمینه‌ساز زایمان پیش از موقع و کم وزنی هنگام تولد نوزاد شود. کم‌خونی همچنین خطر ابتلا به عفونت‌‌های پس از زایمان را افزایش می‌دهد.
انواع کم خونی
خانم‌‌‌‌ها در دوران بارداری ممکن است مبتلا به انواع کم خونی شوند. شایع‌ترین انواع کم خونی در بارداری شامل موارد زیر است.
کمبود آهن ناشی از فقر آهن
تخمین زده می‌شود 15 تا 25 درصد از کل زنان مبتلا به کم خونی، به این نوع از کم خونی دچار باشند. این نوع کم‌خونی از جمله مهمترین و شایع‌ترین علل کم خونی در دوران بارداری محسوب می‌شود. 75 درصد از کل کم‌خونی‌‌‌‌ها در زنان باردار ناشی از این نوع کم‌خونی است. در دوران بارداری جنین از گلوبول‌های قرمز مادر برای رشد و نمو کمک می‌گیرد. اگر مادر گلبول قرمز اضافه در مغز استخوان ذخیره داشته باشد جنینش می‌تواند از آن استفاده کند اما اگر آهن کافی در بدن مادر نباشد، بدن مادر برای تولید آهن اضافی به زحمت می‌افتد و این موضوع سبب ضعف بدنی و کاهش مقاومت سیستم ایمنی در برابر عفونت‌‌‌‌ها خواهد شد.
کم‌خونی ناشی از فولات
این نوع کم خونی نیز در دوران بارداری شایع است. فولات ویتامین محلول در آب است که بدن برای تولید سلول‌های جدید از جمله گلبول‌های قرمز به آن نیاز دارد. این ویتامین به طور طبیعی در خوراکی‌هایی نظیر سبزیجات برگ سبز و مرکبات یافت می‌شود. زمانی که خانم باردار از رژیم غذایی به اندازه کافی فولات دریافت نکند، بدن برای تولید گلوبول قرمز دچار کمبود می‌شود و در صورتی که این کمبود درمان نشود ممکن است خانم باردار و جنینش دچار عوارضی نظیر کم وزنی هنگام تولد، ناهنجاری لوله‌‌های عصبی، نقص قلبی مادرزادی و نوروپاتی محیطی در مادران شود.
کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین B12
ویتامین B12 نقش مهمی در ساخت گلوبول‌های قرمز خونی دارد و کمبود آن سبب نوعی کم‌خونی به نام مگالوبلاستیک می‌شود. از جمله غذای‌های غنی از ویتامین B12 می‌توان به لبنیات، تخم مرغ، ماهی و گوشت قرمز و مرغ اشاره کرد که بهتر است در برنامه غذایی روزانه گنجانده شود. کمبود این ویتامین در دوران بارداری منجر به زایمان زودرس می‌شود.
عواملی که احتمال کم خونی را در بارداری افزایش می‌دهند
اگر چه همه خانم‌‌‌‌ها در معرض ابتلا به کم‌خونی هستند اما برخی عوامل این احتمال را افزایش می‌دهند. از جمله این موارد می‌توان به چندقلوزایی، بارداری پشت هم، دریافت ناکافی فولات و ویتامین B12 از طریق رژیم غذایی، کم‌خونی قبل از بارداری، استفراغ‌‌های مکرر صبحگاهی در دوران بارداری، ابتلا به بیماری‌های گوارشی نظیر بیماری کرون، ورم معده یا گاستریت مزمن خودایمنی، جراحی معده، وگان و گیاه خوار بودن صرف خانم باردار اشاره کرد.
علائم کم خونی در بارداری
علائم کم خونی در بارداری
علایم کم خونی در بادراری ممکن است خفیف بوده و نادیده گرفته شود. صرف نظر از اینکه علایمی از کم‌خونی را دارید یا خیر این آزمایش به طور روتین در دوران بارداری تجویز می‌شود. از شایع‌ترین علایم کم خونی در بارداری می‌توان به ضعف و خستگی، رنگ پریدگی پوست، احساس ناتوانی، اختلال در تمرکز، تنگی نفس یا درد در قفسه سینه، تندی یا نامنظمی ضربان قلب و سردی در دست و پا اشاره کرد. اگر مبتلا به هر یک از این علایم هستید بهتر است فورا با پزشک‌تان مشورت کنید.
علل کم خونی در دوران بارداری
یکی از مهمترین علل کم خونی در دوران بارداری فقر آهن است و زمانی رخ می‌دهد که بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین نداشته باشد.
از دیگر علل، کمبود فولات است که بدن خانم باردار برای رشد و نمو جنین به میزان بالایی از آن نیاز دارد.
در نهایت در زنانی که به بیماری‌های دستگاه گوارش مبتلایند یا گیاه‌خوارند کمبود ویتامین B12 سبب کم‌خونی می‌شود.
چگونه می‌توان کم خونی در بارداری را تشخیص داد؟
تشخیص کم خونی
برای تشخیص کم‌خونی معمولا قبل از بارداری یا در مراجعه نخست بعد از بارداری، آزمایش خون تجویز می‌شود و حتی اگر خانم باردار علایمی از کم‌خونی نداشته باشد، پزشک این آزمایش را در سه ماهه دوم و سوم هم تجویز خواهد کرد.
آزمایش هموگلوبین
از متداول‌ترین آزمایشات خونی که کم‌خونی را تشخیص می‌دهد می‌توان به آزمایش هموگلوبین اشاره کرد. این آزمایش میزان هموگلوبین را در خون شما بررسی میکند. کمبود آن در دوران بارداری نشانه کم‌خونی است. این آزمایش چندان زمان‌بر نیست و متخصص بهداشت به کمک یک سوزن ریز که موقع ورود و خروجش شاید احساس سوزش کنید کمی از خون وریدی را در یک لوله آزمایش جمع میکند.
آزمایش هماتوکریت
در این نوع آزمایش میزان سلول‌های خونی در خون اندازه‌گیری می‌شود. کمبود آن‌‌‌ها می‌تواند نشانه کم‌خونی باشد. در این آزمایش نمونه‌‌ای از خون با سوزن از رگ کشیده می‌شود تا بررسی شود.
آزمایش شمارش سلول‌های خونی
در این آزمایش نیز بعد از نمونه‌گیری تعداد و نوع سلول‌های خونی شمارش می‌شود.
گاهی ممکن است پزشک بنا به صلاحدید خود آزمایشات دیگری برای تمایز انواع کم‌خونی از هم تجویز کند.
درمان کم خونی در دوران بارداری
درمان کم خونی در بارداری
در دوران بارداری کم خونی ناشی از فقر آهن را می‌توان با مصرف مکمل آهن برطرف کرد. این مکمل حاوی نوعی از آهن است که به سرعت جذب بدن می‌شود. در اکثر موارد مصرف مکمل آهن تنها راه درمان و رفع عوارض ناشی از کم‌خونی فقر آهن است. در صورتی که کم خونی ناشی از فقر ویتامین B12 باشد پزشک تزریق آن را تجویز میکند. مکمل خوراکی ویتامین B12 نیز موجود است اما باید به مدت طولانی با دوز بالا مصرف شود.
اگر کم‌خونی ناشی از کمبود ریز مغذی‌هایی نظیر آهن و ویتامین‌‌‌‌ها باشد با تغییر در رژیم غذایی می‌توان به کاهش علایم ناشی از آن کمک کرد.
پزشک برای درمان کم‌خونی به مواردی از جمله بارداری، سلامت عمومی، تاریخچه پزشکی، نوع و شدت کم‌خونی، نوع بیماری و تحمل فرد برای مصرف برخی دارو‌‌‌ها یا روش‌های درمانی خاص و در نهایت نظر و اولیت بیمار توجه میکند.
چطور می‌توان از کم خونی دوران بارداری پیشگیری کرد؟
داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به حفظ سطح آهن و ویتامین‌‌های خون در حد طبیعی کمک کند.
از جمله مواد غذایی سرشار از آهن می‌توان به گوشت گاو و گوسفند، گوشت ماکیان از جمله مرغ، اردک و بوقلمون، حبوباتی نظیر لوبیا و زرده تخم مرغ، غلات و انواع آجیل و غذا‌های دریایی از جمله ماهی ساردین و …و در نهایت سبزیجات برگ سبز از خانواده کلم از جمله کلم بروکلی و کلم سفید اشاره کرد.
منابع خوب ویتامین B12 نیز شامل غلات غنی شده، ماهی‌‌‌‌ها از جمله ماهی تن و غزل آلا، شیر و پنیر و تخم مرغ است. برای جلوگیری از کمبود فولات نیز مصرف مکمل اسید فولیک از 3 ماه قبل از بارداری و در طول بارداری به میزان 400 میکروگرم روزانه توصیه می‌شود. از جمله منابع طبیعی فولات می‌توان به سبزیجات برگ سبز، مرکبات و آب میوه ها، لوبیای خشک و نان و غلات غنی شده اشاره کرد.
چه زمان باید به متخصص مراجعه کرد؟
اگر متوجه علایم کم‌خونی در خود شدید بهتر است سریعا به متخصص مراجعه کنید. کم‌خونی در بارداری را نمی‌توانید خودتان تشخیص دهید یا درمان کنید. سر خود مکمل آهن مصرف نکنید. مقادیر بالای آهن می‌تواند به کبد آسیب بزند و عوارض جانبی دارد. در ابتدا باید آزمایشات لازم داده شود و بعد از بررسی خون و تایید کم‌خونی درمان مناسب تجویز شود.
دیدگاهتان را بنویسید