در حالت طبیعی اینکه کیفیت و کم بودن اسپرم یا الیگواسپرمی oligospermia مهم است یا خیر، ممکن است چندان موضوع مهمی نباشد ولی وقتی حرف از ناباروری به میان می آید، نگرش ما به موضوع تغییر میکند.
وقتی وارد فاز اقدام به بارداری می شوید و قصد دارید با هم خانواده تان را بزرگ تر کنید، موضوع تعداد و کیفیت اسپرم همسرتان به مراتب مهم تر می شود. حالا شما باید تعداد و کیفیت این موجود میکروسکوپی را که بتواند برای رسیدن به تخمک شنا کند در صدر جدول « بایدها» قرار دهید.
توجه کنید! اگر در جاده اقدام دچار مشکل شده اید و بارداری شما یا همسرتان با وقفه یا مشکلاتی همراه است دعوت تیم سلامت مینت را بپذیرید و با کلیک روی دکمه زیر مسیر بارور شدنتان را هموار کنید. کافی است به چند پرسش برای تحلیل شرایط خود پاسخ بدهید تا به تناسب پاسخ ها، دستور و راهنمایی های لازم برای اقدام را دریافت کنید.
جالب است بدانید که شما فقط به یک عدد اسپرم برای بارور کردن تخمک خود نیاز دارید و بااین اوصاف، سفر سختی برای اسپرم های مرد پیش بینی می شود! پس، هرچه همسر شما اسپرم های بیشتری داشته باشد، این سفر، شانس بیشتری را برایتان رقم می زند.
حالا ما قصد داریم در این مقاله روی موضوع کم بودن اسپرم بیشتر تمرکز بدهیم و بدانیم:
- دقیقا چه اتفاقی می افتد که تعداد اسپرم های مرد کمتر از میزان معمول می شود؟
- چه درمان هایی برای افزایش و تقویت ذخیره اسپرم وجود دارد؟
یکی از دلایل مهم ناباروری در مردان کم بودن اسپرم است، در کنار کیفیت بالای اسپرم، تعداد اسپرم‌های فعال نیز از جمله مواردی است که در باروری تاثیرگذار خواهد بود، در این مقاله قصد داریم به دلایل کم بودن اسپرم و تاثیر آن بر ناباروری بپردازیم.
دلایل کم بودن تعداد اسپرم
کم بودن تعداد اسپرم که اولیگوسپرمیا نیز نامیده می‌شود، دلیل اصلی ناباروری در مردان است. اگر تعداد در هر میلی‌لیتر از منی به زیر 15 میلیون اسپرم برسد این تعداد کم تلقی می‌شود، میانگین نرمال تعداد اسپرم در مردان در حدود 75 میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر از مایع منی است.
عواملی چون چاقی یا اضافه وزن مفرط، ضربه یا جراحی در ناحیه بیضه یا اطراف آن، مصرف برخی داروهای خاص و یا قرار گرفتن بیضه‌ها در معرض گرمای شدید از جمله مواردی است که ممکن است به کاهش اسپرم در مردان بی‌انجامد. در حالت کلی دلایل کاهش تعداد و کیفیت اسپرم را میتوان در سه دسته اصلی پزشکی، محیطی و سبک زندگی طبقه‌بندی کرد.
علائم
نشانه اصلی کم شدن اسپرم ناتوانی در بچه دار شدن است. ممکن است هیچ نشانه مشخص دیگری وجود نداشته باشد. در بعضی مردان یک بیماری مثل ناهنجاری کروموزومی ارثی عدم تعادل هورمونی گشادشدن رگ های بیضه یا مشکلی مثل انسداد مسیر اسپرم ممکن است نشانه های این مشکل باشد.
مشکلاتی در رابطه جنسی مثلا میل جنسی پایین یا اختلال نعوظ
دردناک یا متورم شدن اطراف بیضه ها
کاهش موی صورت و بدن یا سایر ناهنجاری های کروموزومی
دلایل پزشکی کاهش تعداد اسپرم
سابقه آسیب به بیضه‌ها، بیماری یا جراحی بیضه و بافت اطراف آن و همچنین شرایط ژنتیکی مانند سندرم کلاینفلتر ممکن است احتمال ابتلا به تعداد کم اسپرم را افزایش دهد. درمان بیماری‌هایی چون سرطان از جمله شیمی درمانی، پرتودرمانی یا جراحی نیز ممکن است بر تولید هورمون و اسپرم تأثیر بگذارد. اصولا تشعشع مستقیم پرتوهای درمانی باعث آسیب به سلول های تولید کننده اسپرم می‌شود، جالب است بدانید که حتی در برخی موارد جراحی مغز نیز میتواند باعث کم شدن تعداد اسپرم شود زیرا هورمون‌های تولید شده در مغز تولید اسپرم را تحریک میکنند.
سایر علل احتمالی پزشکی عبارتند از:
دلایل کم بودن اسپرم
- تورم در رگ‌های تخلیه کننده بیضه، که به آن واریکوسل گفته می‌شود و یکی از مهمترین دلایل ناباروری مردان است.
- عفونت‌های قبلی یا عفونت های مقاربتی (STI) ، که میتواند باعث انسداد ، زخم یا آسیب‌های دیگری به سیستم تولید مثل شود.
- مسائل مربوط به نعوظ یا انزال (به عنوان مثال ، دیابت و آسیب های ستون فقرات ممکن است باعث اختلال نعوظ یا انزال رتروگراد شود.)
- مشکلات مربوط به سیستم ایمنی بدن
- شرایطی مانند فیبروز کیستیک نیز ممکن است از ورود اسپرم به مایع جلوگیری کند.
- روش‌های پزشکی، درمان‌ها یا داروها برای انواع بیماری‌ها از جمله برخی از داروهای سرطان، ضد قارچ، آنتی بیوتیک و زخم‌ها
- سابقه قبلی جراحی در سیستم تولید مثل مردان مانند جراحی بیضه، جراحی مثانه، جراحی بیضه نزول نکرده، ترمیم فتق و البته وازکتومی
- آنتی بادی هایی که اسپرم را هدف قرار می دهند- انتی بادی های ضداسپرم سلول های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم را یک مهاجم خطرناک شناسایی میکنند و در تلاش برای از بین بردن ان هستند.
تومور- تورموهای سرطانی یا خوش خیم هم مستقیما بر ارگان های باروری مرد تاثیر میذارند که این اثرگذاری بر غددی است که هورمون های مرتبط با تولید مثل را ترشح میکنند که غده هیپوفیز از جمله ان است و البته مشکلات دیگری هم مرتبط با این مورد وجود دارد. جراحی پرتودرمانی یا شیمی درمانی هم برای درمان تومورها بر باروری مرد اثر میگذارد.
بیضه های داخل شکمی- در طول رشد جنین گاهی یک یا هردو بیضه بیرون شکم قرار نمیگیرند و داخل اندام شکمی باقی می مانند. کاهش قدرت باروری در مردانی که چنین مشکلی دارند بیشتر است.
عدم تعادل هورمونی- هیپوتالاموس و هیپوفیز و بیضه ها هورمون هایی را تولید میکنند که برای اسپرم سازی ضروری هستند. تغییرات هورمونی همچنین مشکلاتی در سیستم های دیگر بدن مثل تیروئید و غدد برون ریز هم ممکن است مشکلاتی در تولید اسپرم ایجاد کند.
مشکل لوله های انتقال اسپرم- لوله های متفاوت زیادی حاملان اسپرم هستند. این لوله ها به دلایل متعددی مسدود می شوند که اسیب ناخواسته در زمان جراحی عفونت قبلی تروما یا ناهنجاری رشد مثل کیست یا بیماریهای مشابه ارثی از جمله انهاست.
نارسایی کروموزومی- اختلالات ارثی مثل متولد شدن مرد با دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y به جای برابر بودن تعداد کروموزوم ها باعث رشد ناهنجار اندام های باروری مرد می شود. سندرم های دیگر ارثی مرتبط با ناباروری از جمله کیست سندرم کالمان و سندرم کارتاگنر از دیگر عوامل است.
بیماری سلیاک- این اختلال گوارشی به دلیل حساسیت به گلوتن ایجاد می شود و ناباروری مرد را به همراه دارد. باروری ممکن است پس از رعایت یک رژیم بدون گلوتن بهبود پیدا کند.
دارودرمانی- درمان جایگزینی تستسترون استفاده طولانی مدت از استروئید انابولیک داروهای درمان سرطان یا شیمی درمانی داروهای ضدقارچ یا انتی بیوتیک بعضی داروهای زخم و چند داروی دیگر باعث عدم تعادل اسپرم و کاهش باروری مرد می شوند.
سابقه جراحی- جراحی های خاص ممکن است جلوی خروج انزال شما در زمان نعوظ را بگیرد که از جمله این جراحی ها باید به وازکتومی جراحی ترمیمی اندام شکمی جراحی اندام تناسلی جراحی های شکمی مهم و بزرگ مربوط به سرطان بیضه از جمله انهاست.
عوامل محیطی تاثیرگذار بر کم بودن تعداد اسپرم
شاید تعجب کنید اگر بدانید دمای پایین بدن بهترین حالت ایده‌آل برای تولید اسپرم است، اصلا به همین دلیل است که بیضه ها در خارج از حفره شکم قرار گرفته‌اند.
گرم شدن بیش از حد بیضه‌ها میتواند باعث کاهش تولید و کم بودن اسپرم شود. این بدان معنا است که حتی مسائل پیش پا افتاده‌ای چون قرار دادن لپ تاپ روی پا یا نشستن‌های طولانی مدت در وان آب گرم میتواند باعث کاهش تعداد اسپرم در مردان باشد.
از دیگر علل احتمالی محیطی میتوان به قرار گرفتن در معرض علف کش‌ها، سموم دفع آفات، حلال‌ها و سایر مواد شیمیایی صنعتی یا فلزات سنگین اشاره کرد. قرار گرفتن در معرض تابش اشعه X یا سایر منابع مشابه نیز ممکن است به تولید اسپرم آسیب برساند.
نقش شیوه زندگی بر کم بودن اسپرم
عادات غلطی چون مصرف افراطی مواد مخدر و الکل و همچنین استفاده از تنباکو نیز میتواند تعداد اسپرم را در مردان کاهش دهد، همچنین مصرف استروئیدهای آنابولیک که معمولاً برای افزایش توده عضلانی استفاده می‌شوند باعث کوچک شدن بیضه ها و کاهش تولید اسپرم می شوند. مصرف ماری جوانا و مواد افیونی نیز تولید اسپرم را کاهش می‌دهند.
سایر علل احتمالی در این زمینه عبارتند از:
- تقویت کننده‌های تستوسترون، ویتامین‌ها و مکمل‌های قبل از تمرین بدنسازی که همگی حاوی مقادیر کمی استروئیدهای آنابولیک هستند تولید اسپرم را کاهش می‌دهند.
- مشاغلی که نیاز به نشستن طولانی دارند مانند رانندگی یا کارمندهای پشت میز نشین
- مسائل روانی مثل استرس و افسردگی به ویژه اگر طولانی مدت و شدید باشند
- وزن بدن به طور ویژه چاقی و اضافه وزن مفرط که میتواند بر روی هورمون‌ها نیز تأثیر بگذارد
تأثیر خودارضایی بر کم بودن اسپرم
احتمالا زمزمه هایی در مورد تأثیر خودارضایی مداوم بر کاهش تعداد اسپرم شنیده اید. باید عرض کنیم که بنابر برررسی های علمی انجام شده در سال 2015 میلادی، خودارضایی حتی اگر به صورت مداوم هم انجام شود تأثیری بر کیفیت اسپرم طبیعی نمیگذارد.
مهم: به صورت کلی عوارضی برای خودارضایی مشخص شده است که توصیه می شود انجام آن تبدیل به عادت و رفتار همیشگی نشود.
تعداد اسپرم کم و ناباروری
یک خبر خوب وجود دارد و آن این است که کمبود اسپرم به معنای ناباروری نیست، بلکه ممکن است فرآیند باروری در مردان با اسپرم کم به مراتب طولانی تر از سایرین باشد. تنها زمانی باید از درمان ناامید باشید که تعداد اسپرم در مایع منی شما صفر بوده و یک آزو اسپرم محسوب شوید. این که بارداری با این شرایط تا چه مدت طول می‌کشد بستگی به عوامل مختلفی خواهد داشت به طور مثال این که تعداد دقیق اسپرم شما و کیفیت آن چگونه است.
از جمله عوامل تاثیرگذار دیگر بر باروری در کنار تعداد اسپرم میزان تحرک اسپرم‌ها است، در صورتی که اسپرم‌های شما تحرک لازم را داشته باشند حتی با تعداد اسپرم کم هم میتوان به بارداری طبیعی امیدوار بود. با این وجود اگر به هر دلیلی نتوانستید به طور طبیعی برای بارداری اقدام کنید، هنوز هم گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارد.
نشانه های کم بودن اسپرم کدام است؟
خوب است بدانید که مردان تازمانیکه بخواهند آماده بچه دار شدن شوند شاید توجهی به تعداد و کیفیت اسپرم هایشان نداشته باشند. این وضعیت طبیعی است. اصلی ترین نشانه الیگواسپرمی، ناباروری است.
ناتوانی در نعوظ میتواند یکی از دلایل کم بودن اسپرم باشد.
درصورتیکه پایین بودن تعداد اسپرم ناشی از مشکلات ویژه ای باشد- عدم تعادل هورمونی، ناهنجاری های کروموزومی، بیماری های مربوط به بیضه یا انسداد بیضه ها- نشانه هایی را مشاهده میکنید که با داشتن علائم کم بودن اسپرم یکی نیست. این نشانه ها را به خاطر بسپارید:
◄ کاهش تمایل جنسی
◄ نعوظ نامناسب یا ضعف در نعوظ
◄ درد و تورم اطراف بیضه ها
◄ طاسی یا کم شدن موی بدن
درمان های مناسب برای کم بودن اسپرم
ابتدا لازم است تا دلیل این کم بودن شناسایی شود. از طرف دیگر، روش هایی هم هست که به شما برای بارور کردن تخمک TTC کمک میکند تا حاملگی همسرتان در شرایط بهتری اتفاق بیفتد. با هم بیشتر میخوانیم:
جراحی
گزینه جراحی زمانی تجویز می شود که واریکوسل های بزرگ، انسداد مجاری منی در بیضه ها یا اختلالات در زمان خروج اسپرم از بدن تشخیص داده شود. مثلا واریکوسل را با انجام یک جراحی جزئی سرپایی میتوان برطرف کرد یا وازکتومی قابل برگشت است.
مهم: مواردی هم هستند که اسپرم مستقیما برای جراحی لقاح مصنوعی IVF از بیضه ها یا لوله های حاوی اسپرم برداشت می شود.
دارو درمانی
عفونت اندام تناسلی با دارو قابل درمان است که البته بسیار مهم است که مشکل فورا حل شود. خوب است بدانید حتی زمانیکه درمان به خوبی تأثیر بگذارد باز هم ممکن است تعداد اسپرم به حالت عادی برنگردد حتی اگر زخم ایجاد شده در بافت، خوب شده باشد.
هورمون درمانی
عدم تعادل سطح هورمون ها از جمله تستسترون بر کم بودن اسپرم تأثیر میگذارد. با تجویز داروهای مناسب و سایر روش های درمانی ممکن است موقعیت برای باروری ایجاد شود.
مهم: استفاده بدون نسخه از استروئیدهای آنابولیک، داروهای تستسترون و حتی افزایش دهنده های تستسترون باعث ناباروری می شوند. پس از مصرف آنها خوددداری کنید.
درمان جایگزین
اگرچه بسیاری از مکمل های ویتامینی در آزمایشگاه بررسی شده اند ولی آنتی اکسیدان ها و ویتامین ها احتمالا اثر ناچیزی بر روند درمان و تعداد اسپرم میگذارند. مگراینکه شما گزارش کمبود دریافت مواد غذایی درمورد شما ثبت شود. بنابراین لازم است در مورد مصرف مکمل ها حتما ابتدا با پزشک متخصص حرف بزنید تا درصورت احتمال تداخل با داروهای دیگری که مصرف میکنید، این نکته در نظر گرفته شود.
مکمل های ورزشی ممکن است بر باروری مردان اثرگذار باشد.
زمان مراجعه به دکتر
درصورتیکه نمیتوانید بچه دار شوید و یک بازه زمانی یک ساله منظم را سپری کرده اید، رابطه جنسی محافظت نشده داشته اید یا یکی از علائم زیر را دارید لازم است به متخصص باروری مراجعه کنید:
مشکلات نعوظ، میل جنسی کم یا مشکلات دیگر
دردناک یا متورم شدن اطراف بیضه ها
سابقه مشکلات جنسی یا بیماری بیضه یا پروستات
سابقه جراحی بیضه آلت جنسی یا کیسه بیضه
سخن ما با شما
این امیدواری را به شما میدهیم که با وجود کم بودن اسپرم، باز هم میتوانید بچه دار شوید ولی نیاز به زمان بیشتری دارید و لازم است برای اینکه کیفیت اسپرم را بهتر کنید، زیر نظر پزشک باشید.
باوجود همه این راهنمایی ها، اگر حس میکنید وضعیت عادی ندارید حتما یک جلسه با پزشک داشته باشید تا دقیقا برای شما توضیح بدهد دلیل این کم بودن چیست، چه درمان هایی برای شما ممکن است و شاید مایل باشید از روش هایی مثل IUI یا IVF برای بزرگ تر کردن خانواده تان استفاده کنید.
منبع: healthline
دیدگاهتان را بنویسید