دلایل ناباروری مردان + تشخیص و نحوه­ درمان هرکدام از آن ها

زندگی جدید چگونه شکل میگیرد؟ با برخورد اسپرم با یک تخمک که آن را بارور میکند. نزدیک به بیست میلیون اسپرم در هر میلی لیتر لازم است تا در هر انزال مرد خارج شود و در نهایت با جنبش و قدرت کافی سفر باروری خود را به سمت لوله های فالوپ و تکمیل فرایند باروری آغاز کند.

شانس باروری یک زوج سالم از نظر باروری در هر ماه، تقریبا یک به پنج است. تعریف درست این وضعیت یعنی درصورت بروز مشکلات باروری آنها باید برای باردار شدن وارد فاز آزمایش و روش های مصنوعی- دارویی شوند و این فرایند تا یک سال ادامه دارد.

خوب است بدانید که تقریبا 15% زن و شوهرها با مشکلات باروری دست و پنجه نرم میکنند. ناگفته نماند که در بسیاری از موارد پزشکی، فناوری تولیدمثل کمکی ART به یاری آنها می آید.

نزدیک به 30% مشکلات باروری از طرف زن است و 30% دیگر هم به مرد مربوط می شود و 30% باقی مانده به مشکلات مشترک بین آنها مربوط است. یک زوج از ده زوج هم دلیل مشخصی برای ناباروری ندارند که در علم پزشکی ناباروری « غیرقابل توضیح» یا ایدیوپاتیک نام دارد.

خوب است بدانید مواردی در سبک زندگی فرد است که بر باروری او اثر میگذارد که وزن، مسائل مربوط به تولید مثل، مصرف کافئین، الکل و سیگار از جمله آنها هستند.

باردار شدن اغلب مدتی طول می­کشد؛ بنابراین اگر این اتفاق بلافاصله رخ نداد، نگران نشوید. برخی زوج­ها حتی یک الی دو سال طول می­کشد تا به این هدف برسند. اما اگر یک سال برای بچه­ دار شدن تلاش کردید و همسرتان باردار نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و مشکل­تان را مطرح کنید. در این مطلب ما مسئله­ ناباروری مردان را در نظر می­گیریم. علاوه بر آن، مقداری نیز به ناباروری زنان توجه کرده و راه­های درمان آن را مطرح می­کنیم.

منظور از ناباروری مردان چیست؟

اکثر زوج­هایی که به طور منظم و هر دو تا سه روز یک بار بدون استفاده از روش­ های جلوگیری رابطه­ جنسی دارند، پس از یک سال بچه­ دار می­شوند. اگر شما در این مدت برای بارداری تلاش کرده­ اما نتیجه ­ای نگرفتید، بهتر است با پزشک عمومی خود مشورت کنید. آن­­ها ممکن است در این مرحله از اصطلاح ناباروری استفاده کنند، اما بدان معنا نیست که شما نمی­توانید به صورت طبیعی بچه­ دار شوید. ممکن است بچه­ دار شدن برای برخی از زوج ها احتیاج به زمان بیش­تری داشته باشد. تقریبا یک الی دو مورد از هر زوج ممکن است پس از یک سال برای بچه­ دار شدن به مشکل بر بخورند.

دو نوع ناباروری وجود دارد:

• ناباروری اولیه: شما و همسرتان هرگز تا کنون بچه­ دار نشده­ اید.
• ناباروری ثانویه:  شما و همسرتان تجربه­ بچه­ دار شدن دارید. اما هم ­اکنون، در رسیدن به این هدف با مشکل مواجه شده ­اید.

ناباروری مردان از جمله مشکلاتی است که بخش زیادی از زندگی زناشویی زوج را تحت تأثیر قرار می دهد.

ناباروری ممکن است شامل مشکلی باشد که برای شما و همسرتان به وجود آمده است. ممکن است مردان مشکلی مرتبط با اسپرم یا سطح هورمون خون داشته باشند؛ البته ایراد در انزال نیز جزو موارد احتمالی­ بوده که در ترشح مایع منی تداخل ایجاد می­کند.

علائم ناباروری مردان

ناباروری علائم خیلی مشخصی را در مردان به وجود نمی ­آورد. اما اگر ناباروری شما به دلیل مشکلات هورمونی یا بیماری خاصی باشد، ممکن است نشانه­ هایی را از آن مشاهده کنید. بستگی دارد علت ناباروری شما چه چیزی باشد.

اگر دچار ناباروری باشید، این تغییرات را در بیضه های­تان مشاهده خواهید کرد:

• درد و تورم
• رگ­های برجسته

در صورت داشتن پروستات یا اپیدیدیم (لوله­ ای که اسپرم را از بیضه ­ها به جاهای دیگر منتقل می­کنند)، ممکن است علائم زیر را مشاهده کنید:

• خون در مایع منی
• درد هنگام انزال
• مشکل در انزال هنگام داشتن رابطه­ جنسی

سطح پایین هورمون ممکن است باعث این علائم شود:

• مشکل در نعوظ یا حفظ آن
• تغییر مود
• افزایش وزن
• میل جنسی کم­تر از حد معمول
• موهای صورت کم­تر. به این ترتیب ممکن است کم­تر احتیاج به شیو کردن داشته باشید.
• ممکن است نتوانید به انزال برسید؛ اگر هم موفق شوید، ادرارتان پس از رابطه­ جنسی کدر خواهد شد.

دلایل ناباروری مردان کدام است؟

مهم ترین دلایل ناباروری مردان موارد زیر است:

♦ انسداد مسیر حرکت اپسرم

♦ اختلالات اسپرم ( تعداد کم اسپرم، کم تحرکی اسپرم)

♦ مشکلات عملکرد ( ناتوانی جنسی)

♦ مشکلات هورمونی

مشکلات انسدادی که باعث ناباروری مردان می شود

بیضه ها کارخانه اسپرم ساز هستند. اسپرم ها با گذشت 2-10 روز عبور از یک رشته لوله های کوچک به نام اپیدیدیمیس epididymis – در این مسیر اسپرمها بالغ می شوند- درنهایت به لوله های بزرگ تری به نام  وس دفرنس vas deferens می رسد. این لوله بزرگ تر اسپرم ها را وارد مجرای انزال میکند و همانجا با مایع منی از وسیکول های منی و غده های پروستات ترکیب می شود.

در زمان انزال، انقباضات ماهیچه ای باعث می شوند تا منی به درون رحم بریزد و در نهایت از آلت جنسی مرد خارج شود. اما انسداد لوله ها یا پایین آمدن کارایی آنها ( از جمله انسداد لوله وس دیفرنس) درواقع باعث یک سوم مشکلات ناباروری در مردان می شود. این انسداد احتمالا به دلیل وازکتومی یا جراحت است.

اختلالات اسپرم که باعث ناباروری در مردان می شود

مشکلات ژنتیک احتمالا باعث اختلالات اسپرم یا کاهش کیفیت آن می شود. بخش های کوچکی از کروموزوم مذکر ممکن است در برخی مردان نباشد و همین، باعث بروز اختلالات اسپرم شود. این اختلالات به دلایل زیر خود را نشان می دهد:

◄ نبود اسپرم ( آزواسپرمیا azoospermia)- منی بدون اسپرم. این مشکل ممکن است به دلیل انسداد لوله ها یا تولید نشدن اسپرم در بیضه ها باشد.

◄ کم بودن تعداد اسپرم ( الیگواسپرمیا oligospermia)- با هربار انزال، اسپرم کافی برای باروری خارج نمی شود.

◄ بافت و ظاهر غیرعادی اسپرم- اسپرم سالم به شکل یک قورباغه نابالغ است. غیرعادی بودن شکل آن ممکن است باعث بروز مشکلاتی در ظاهر تخمک زن شود.

◄ کم تحرکی اسپرم- اسپرم سالم یک دنباله در انتها دارد که شنا کردن و رسیدن به دستگاه تولید مثل زن را برایش آسان میکند. اسپرمی که تحرک خوبی ندارد ممکن است به سختی شنا کند یا اصلا شناور نشود.

تشخیص ناباروری مردان

تشخیص ناباروری مردان

بسیاری از زوج­ها در تلاش­های اولیه ­شان برای بچه ­دار شدن، موفق نمی­شوند. اگر یک سال است که شما و همسرتان در حال تلاش برای رسیدن به هدف­تان هستد و نتیجه ­ای نگرفتید، باید با پزشک عمومی­تان مشورت کنید.

سوالات رایج ناباروری مردان

پزشک عمومی از شما خواهد پرسید که چند وقت است در حال تلاش برای بچه ­دار شدن هستید و این­که مشکلی در رابطه­ جنسی دارید یا نه. او ممکن است درباره­ سبک زندگی­تان نیز از شما سوال کند؛ برای مثال:

• آیا تا به حال به عفونت­ های مقاربتی یا بیماری­ های جدی دیگر که بر روی بارداری تاثیرگذار هستند، دچار شده­ اید؟
• آیا داروی خاصی در این زمینه مصرف می­کنید؟
• آیا سیگار می­کشید؟
• آیا به طور مرتب و به مقدار زیاد الکل مصرف می­­کنید؟
• آیا دچار استرس شده­ اید؟
• آیا شغلی دارید که ممکن است تاثیراتی در باروری­تان داشته باشد؟

اگر نمی­توانید در حضور همسرتان به این سوال­ها پاسخ دهید، بهتر است قراری جداگانه با پزشک­تان تنظیم کرده و با او خصوصی صحبت کنید.

تست­های اولیه

پزشک عمومی شما را معاینه کرده و در صورت نیاز آزمایش­ هایی را برای­تان تنظیم می­کند. یک نمونه از مایع منی­تان در آزمایش منی می­توان گویای این مسئله باشد که به اندازه­ کافی اسپرم تولید می­کنید یا نه. در مورد نحوه­ ارائه­ نمونه با شما هماهنگ خواهد شد، ممکن است لازم باشد فرایند را در کلینیک انجام دهید؛ در غیر این صورت، می­توانید آن را در منزل انجام دهید. نمونه باید قبل از گذشت هفت روز و حداقل طی دو روز از طریق خودارضایی به دست آید. مایع منی شما مورد بررسی قرار گرفته و تعداد اسپرم، سرعت حرکت (کم تحرکی اسپرم)، اندازه و شکل آن آزمایش می­شود. اگر در این فرایند مشکلی در نتیجه­ آزمایش مشخص شود، باید 6 الی 12 هفته بعد فرایند را مجددا تکرار کنید. اگر در آزمایش دوم­تان نیز مشکلی مشخص شد، پزشک عمومی شما را به متخصص ناباروری ارجاع خواهد داد.

اگر نتوانید نعوذ داشته باشید یا این کار را تا زمان رابطه­ جنسی عقب بیاندازید، دکتر برای شما آزمایش خون می­نویسد؛ به این ترتیب، می­تواند کمبود سطح هورمون و دیابت را تشخیص دهد. همان­طور که می­دانید، اختلال نعوذ از نشانه های دیابت است.

آزمایشات تکمیلی

در صورتی که تعداد اسپرم­های­تان کم باشد، ممکن است لازم باشد برای انجام آزمایشات و حقیقات بیش­تر به متخصص باروری مراجعه کنید:

نمونه­ ادرار به منظور بررسی انزال برگشتی – در این بیماری، مایع منی به جای خروج از بدن به سمت مثانه حرکت می­­کند.

اسکن اولتراسوند بیضه­ ها – اگر اسپر تولید نکنید، پزشک­تان این آزمایش را برای شما می­نویسد.

آزمایش ژنتیکی که ممکن است دلیل مشکلات موجود در تولید اسپرم باشد.

اگر بیماری زمینه ­ای داشته باشید که باعث ایجاد مشکل ناباروری در شما شده باشد، درمان کردن آن قدرت باروری را به شما بر می­گرداند. گاهی اوقات پزشک دلیل مشخصی برای ناباروی­تان پیدا نمی­کند؛ با این وجود، بهتر است درمان ­هایی را در نظر گرفته و پیروی کنید. برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله کم بودن اسپرم را مطالعه کنید.

آیا می­توانم قدرت باروری­ ام را افزایش دهم؟

راه های جلوگیری از ناباروری مردان

اگر کم­تر از یک سال است که برای بچه­ دار شدن تلاش کرده ­اید، بهتر است روش طبیعی را پیش بگیرید. بچه­ دار شدن ممکن  است در زمان نبود پیگیری پزشک، دو الی یک سال طول بکشد تا به نتیجه برسد.

تنظیم وقت

اگر در بارور­ترین شرایط ممکن و دو تا سه روز یه بار رابطه­ جنسی داشته باشید، احتمال بچه ­دار شدن­تان افزایش می ­یابد. در صورت امکان از روان­کننده­ ها اجتناب کنید – زیرا برخی از آن­ها بر روی کیفیت اسپرم شما تاثیر گذاشته و احتمال بچ ه­دار شدن­تان را کاهش می­یابد.

سبک زندگی و رژیم غذایی از عوامل مهم ناباروری مردان

ممکن است بهتر باشد تغییراتی در زندگی­تان ایجاد کنید. سیگار را ترک کرده و بیش از 14 واحد الکل در هفته نخورید. برخی از داروهای غیرقانونی نیز تاثیر بسیار منفی­ای بر قدرت باروری­تان دارند.

ممکن است پزشک عمومی­ به شما پیشنهاد کند وزن­تان را کاهش دهید. همان­طور که می­دانید، داشتن وزن اضافی باعث کاهش قدرت باروری­تان می­شود.

اجتناب از گرما

اگر کیسه ­های بیضه­تان در دمایی گرم قرار بگیرد، کیفیت اسپرم تولیدشده کاهش می­ یابد. چندین چیز می­تواند باعث ایجاد این امر شود. به عنوان مثال کار در شرایط گرم، رانندگی طولانی مدت، استفاده از لب­تاب، حمام گرم و سونا فضایی گرم درست کرده و باروری شما را در خطر قرار می­دهد.

دارو

اگر در حال مصرف دارو برای مشکل سلامتی دیگری هستید، با پزشک یا داروسازتان مشورت کنید. برخی داروها مانند سولفاسالازین (که برای آرتریت روماتوئید یا سایر التهاب­های طولانی­مدت مصرف می­شود) بر تولید اسپرم تاثیر می­­گذارند. داروهای ضدافسردگی و برخی از داروهای فشار خون بالا می­توانند بر انزال شما تاثیر بگذارند. البته باید حواس­تان باشد که داروهای تجویزشده را بدون اطلاع پزشک قطع نکنید. ممکن است تشخیص آن­ها تغییر دوز دارو یا کاهش روزهای مصرف آن باشد.

اجتناب از خطرات کار

برخی از مشاغل شرایطی دارند که برای باروری شما خطرناک هستند؛ برای مثال گرما، فلز، آفت­کش و اشعه­ی ایکس. اگر پزشک عمومی­تان تشخیص دهد که کارتان ممکن است بر روی باروری­تان تاثیر گذاشته باشد، باید درباره­ اعمال قوانین بهداشتی با صاحب­کارتان صحبت کنید.

کاهش استرس برای جلوگیری از ناباروری مردان

مشکل داشتن در بارداری به خودی خود باعث ایجاد استرس می­شود. این فرایند رابطه­ جنسی شما را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش مقدار یا کیفیت آن می­شود. پزشک عمومی ممکن است مشاوره (گفت­وگودرمانی) را به شما پیشنهاد کند تا بتوانید در مورد افکار و احساسات­تان صحبت کنید. برای کسب اطلاعات بیش­تر به بخش زندگی با ناباروری در مردان مراجعه کنید.

سخن پایانی: درمان ناباروری مردان

درمانی برای بهبود ناباروری مرد وجود ندارد. هرچند روش های متفاوتی باعث افزایش شرایط باروری با توجه به وضعیت فعلی اسپرم وجود دارد. بسیاری از مردان برای بارور کردن تخمک شریک زندگی شان به اندازه کافی اسپرم دارند حتی اگر نتوانند طی رابطه جنسی این کار را انجام دهند. موارد بسیاری گزارش شده است که زوج با روش ART موفق به بارداری می شوند.

در این فناوری بارورکردن با موارد زیر وجود دارد:

• عمل جراحی
• هورمون درمانی
• لقاح مصنوعی IVF
• تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم

منبع: mayoclinic، betterhealth