آزو اسپرمی چیست و چه تاثیری در ناباروری دارد؟ (راهکارهای درمانی)

آزو اسپرمی یا بی‌نطفگی یکی از انواع دلایل ناباروری در مردان است، در این بیماری تعداد اسپرم های موجود در مایع منی به صفر می رسد، عوامل خارجی بسیاری در ابتلا به آزو اسپرمی موقت تاثیرگذار هستند بنابراین تشخیص این بیماری با استفاده از روش‌های مختلف آزمایشگاهی و در بلندمدت صورت می‌گیرد.

اگر پس از اقدام به بارداری به مانع برخورد کرده اید قطعا لازم است برای تحلیل شرایط وضعیت باروری شما و همرستان بررسی شود. با کلیک روی دکمه زیر و پاسخ به چند پرسش به تیم سلامت مینت این امکان را میدهید که در این مسیر شما را همراهی و برای یک باروری هدفمند راهنمای تان کند.

تحلیل شرایط

آزو اسپرمی چیست؟

باید بگوییم که حدود 1 درصد از مردان کل دنیا به آزو اسپرمی مبتلا هستند و 15 درصد از دلایل عقیم بود آقایان را آزو اسپرمی تشکیل می دهد. اما در آزو اسپرمی چه اتفاقی می افتد؟ در افراد آزواسپرم تعداد اسپرم ها در مایع منی به صفر می رسد.

این بیماری ممکن است به دو دلیل ایجاد شود. اول اینکه ممکن است هیچ اسپرمی تولید نشود با اینکه اسپرم های تولید شده نتوانند در مایع منی حل شوند. اما ممکن است یک شخص همزمان به هردو این عوامل و ترکیبی از آن ها مبتلا شود. اما اگر می خواهید مطمئن شوید که به کدام نوع مبتلا هستید، حتما در روش آزمایشگاهی باید هیچگونه اسپرمی در مایع منی مشاهده نشود.

انواع آزواسپرم

آزواسپرم به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر است:

• آزواسپرم پیش بیضه‌ای

دو درصد از مردان مبتلا به آزواسپرم به این نوع از بیماری مبتلا هستند. این بیماری بر اثر اختلالات غده هیپوفیز و هیپوتالاموس به وجود می‌آید.

• آزواسپرم بیضه‌ای

میزان ابتلا: 49 تا 93 درصد از مردان

آزواسپرمی بیضه‌ای را با نام آزواسپرمی غیر انسدادی نیز می شناسند. در افرادی که به ازواسپرمی غیر انسدادی مبتلا هستند، کاهش اسپرم یا عدم تولید اسپرم دیده می شود.

• آزواسپرمی پس بیضه‌ای

میزان ابتلا: 7 الی 51 درصد از مردان

انسداد پس بیضه ای یا انزال معکوس به این نوع گفته می شود، در این نوع، مولفه دومی که ذکر کردیم تاثیر گذار است. یعنی اسپرم در مایع منی حل نمی شود.

• آزواسپرمی ایدیوپاتیک

میزان ابتلا: 1 درصد از مردان

در صورتی که علت آزواسپرمی هیچ یک از موارد بالا نباشد آزواسپرمی ایدیوپاتیک ایجاد می‌شود، این حالت از شدیدترین حالت های ناباروری در مردان محسوب می شود. گفته می‌شود که سن و وزن مردان در ابتلا به این بیماری نقش دارند.

عوامل تأثیرگذار بر آزواسپرمی

عوامل تاثیر گذار آزو اسپرمی

اگرچه هنوز هم دلیل اصلی ابتلا به آزو اسپرمی مشخص نشده است اما می‌توان مجموعه عوامل زیر را در ابتلا به این اختلال موثر دانست:

• چاقی
• اضافه وزن
• قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها
• مصرف مواد مخدر مانند ماری جوانا یا همان گل
• درمان های هسته ای مانند پرتودرمانی
• ابتلا به زخم‌های تناسلی
• عمل جراحی ناحیه لگن
• مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک

علائم آزواسپرمی

علائم آزواسپرمی می تواند شامل یکی از موارد زیر باشد:

• ناتوانی در لقاح و تشکیل رویان
• افزایش چربی بدن، موی بدن و بافت پستان
•  ترشح شفاف، آبکی یا سفید از آلت تناسلی
• احساس توده یا تورم بر روی اسکروتوم که شبیه به یک کیسه کرم می باشد (واریکوسل)
• استرس یا فشار عاطفی از ناتوانی در باروری
• بیضه های کوچک، نرم و یا عدم وجود بیضه
• وریدهای بزرگ، پیچ خورده و قابل دید بر روی اسکروتوم (واریکوسل)

تشخیص آزواسپرمی

اندازه گیری سطح هورمون مردانه، بررسی های فیزیکی و سوابق از جمله اقدامات اولیه برای تشخیص این بیماری محسوب می شوند.

از عوامل تاثیرگذار در ایجاد این بیماری می توان به سابقه بیماری در کودکی، وراثت، ناتوانی های جنسی، التهاب بیضه و سابقه درمان‌هایی چون شیمی درمانی و پرتودرمانی یا آسیب‌های جنسی اشاره کرد. در حالت کلی آزواسپرمی را می‌توان به طور طبیعی در آزمایش‌های ناباروری از جمله آزمایش اسپرم به راجتی تشخیص داد. این تشخیص بر اساس یک بررسی دو مرحله ای صورت می‌گیرد، این دو مرحله به صورت مجزا روی اسپرم بررسی می‌شود.

انسداد مجاری اسپرم به روش معاینات فیزیکی قابل تشخیص است اما با تصویربرداری فراصوت می‌توان به تشخیص قطعی رسید. آزواسپرمی انزال معکوس نیز با وجود یا عدم وجود اسپرم در ادرار قابل تشخیص خواهد بود.

در آزمایشات پزشکی پایین بودن سطح هورمون های LH و ESH و تستوسترون نشانه ای از اختلالات پیش بیضه ای است، اما بالا بودن سطح هورمون گنادوتروپین حاکی از اختلالات بیضه‌ای است، گاهی نیز برای تشخیص دقیق نوع آزواسپرمی ممکن است نیاز به تکه برداری باشد.

بررسی فیزیکی یا معاینه پزشکی شامل اندازگیری بیضه‌ها، بررسی هماهنگی بیضه‌ها، سازگاری اپیدیدیم، صفات ثانویه جنسی و بررسی ابتلا یا عدم ابتلا فرد به واریکوسل است. در بررسی سطح هورمون‌ها، میزان سرم تستوسترون و سطح هورمون محرک فولیکول نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

درمان آزواسپرمی

برای درمان این بیماری یا باید دارو درمانی کنید یا به سراغ جراحی بروید.

• داروها

مردانی که آزواسپرمی آنها در اثر هایپرپرولاکیتنمیا (از عوامل ایجاد این بیماری که در بالا معرفی کردیم) است و یا مردانی که به دلیل آندروژن خارجی دچار توقف تولید اسپرم هستند با مصرف دارو بهبود پیدا کرده و دوباره به روند طبیعی تولید اسپرم می رسند و نیازی به جراحی نخواهند داشت.

• عمل جراحی

در صورتی که به هر دلیل به مجرای انزال صدمه ای وارد شده باشد برای ترمیم آزواسپرمی به عمل جراحی برای درمان نیاز است.

• پیوند مغز استخوان

در صورتی که فرد مبتلا به آزواسپرمی در اثر شیمی درمانی به این بیماری دچار شده باشد برای درمان قطعی نیاز به پیوند مغز استخوان است.

در تحلیل مایع منی علائم اسپرم صفر دارم. چه باید بکنم؟

در کنار مراجعه به متخصص باروری گام اول تکرار ارزیابی مایع منی در ازمایشگاه است تا تعداد بیشتری ازمایش اسپرم و مایع منی انجام شود. چون نتایج ازمایش ها با هم متفاوت است و همچنین ازمایشگاه به ازمایشگاه.

همچنین باید اضافه کنیم که کم بودن تعداد اسپرم تا میزان قابل توجهی گزینه های درمان و مدیریت اختلال را تغییر میدهد. پس یک بار دیگر تکرار میکنیم که گام اول باید دریافت تاییدیه های کافی برای تشخیص درست مشکل باشد.

ایا این وضعیت به دلیل مشکل انسدادی است یا بیضه ها خوب کار نمیکنند؟

نمیتوان با 100 % قاطعیت چنین حرفی گفت ولی موارد مناسبی در ادامه داریم. اول اینکه لازم است یک ازمایش بسیار دقیق انجام شود تا ساختار باروری مرد ارزیابی شود. علاوه بر این ازمایش هایی مثل FSH و اینهیبین B درمورد عملکرد بیضه ها توضیحاتی دارند.

آیا اسپرم صفر یعنی بیضه ها هیچ اسپرمی تولید نمی کنند؟

عبارت اسپرم صفر لزوما همین معنی را نمیدهد. بیضه ها اسپرم سازی میکنند ولی به اندازه کافی نیست تا مقدار قابل توجهی از آن در زمان انزال بیرون بریزد.

آیا فرد مبتلا به آزواسپرمی باید از بیضه ها نمونه برداری کند؟

در گذشته تقریبا همه مردان دچار اسپرم صفر برای تشخیص دلایل انسدادی و غیرانسدادی باید نمونه می دادند و حتی باید ازمایش های تشخیصی بیشتری هم انجام میشد. اما در پزشکی نوین نمونه برداری به ندرت انجام می شود.

در بسیاری از مواردپیش بینی نسبتا دقیقی برای تشخیص دلیل انسدادی اسپرم صفر انجام می شود. ازانجاییکه امروزه برای تحقیق روی اسپرم شروع به تشریح عملکرد بیضه ها کرده ایم، این اگاهی را داریم که نقاط متفاوتی از بیضه ها ممکن است الگوهای متفاوتی از ازسپرمی غیراسندادی داشته باشند.

مثلا یک نقطه بیضه ممکن است نشانه هایی از کاهش تولید اسپرم بالغ ( توقف بلوغ اسپرم hypo spermatogenesis maturation arrest ) داشته باشد. درحالیکه در نقطه دیگر ممکن است نبود کامل اسپرم (Sertoli-cell-only  سندرم فقط سلول سرتولیل syndrome) را شاهد باشیم.

بنابراین در عصر پزشکی جدید نمونه برداری تشخیصی بیشتر اوقات  مدیریت نهایی مشکل مرد را تغییر نمیدهد. برای این دسته از مردان توصیه میکنیم که روش تشخیصی مایکرو TESE را انجام دهند که بهترین فرصت تشخیص پیدا کردن اسپرم برای روش کمکی باروری را در اختیار قرار میدهد. گاهی اوقات در زمان انجام این روش متخصص ی نمونه کوچک برای ارزیابی پاتولوژی را برای جلوگیری از پیشروی تومور بدخیمی به نام نئولاپسیا انجام می دهند.

ایا بیضه ها منبع تولید تستسترون نیستند؟ آیا مرد با تستسرون طبیعی ممکن است دچار اسپرم صفر باشد؟

بله البته. اسپرم از سلول های تقسیم شونده در لوله های کوچکی در بیضه ها می آید. تستسترون از سلول های لدیگ یا اینترستیشیال بین لوله ها می ایند. ازانجا که سلول های لدیگ بیشتر از سلول های تقسیم شوند حالت ارتجاعی دارند بیشتر اوقات عملکردکامل یا نسبی دارند حتی در بیضه های اسیب دیده یا ضعیف.

سخن پایانی: آیا اسپرم صفر یک مشکل شایع است؟

بله. حدود 10% مردانی که دچار ناباروری هستند و 1% همه مردان با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند. برای درک بهتر یک استادیوم 50 هزار نفری از مردان را تصور کنید. حدود 5- 7هزار و 500 نفر از انها دچار ناباروری هستند و پانصد نفر از آنها دچار اسپرم صفر خواهند بود. بنابراین آزواسپرمی مشکل کمتر شایعی نیست.

آزواسپرمی اگرچه از عوامل اصلی ناباروری در مردان محسوب می‌شود اما در اکثر موارد اختلال آزواسپرمی با کمک درمان‌های دارویی یا جراحی قابل درمان است. بنابراین جای نگرانی وجود ندارد.

منبع: hopkinsmedicine